Gay Gay, Je Mawk and Naw Kawthoolei Paw
By October 2019, a total of 94 political parties had registered for the 2020 election, 55 of which were ethnic political parties (EPPs) (Su Mon Thant, 2020). During the election campaign, the popularity of EPPs—especially in ethnic areas—was rising and there was an increase in ethnic people openly engaging with them (Martin, 2021). While in the end, the Bamar-dominated National League for Democracy (NLD) won the majority vote by a large amount, two EPPs, namely the Shan Nationalities League for Democracy (SNLD) and the Arakan National Party (ANP), managed to receive the second and third-largest vote, respectively.
Yet, if we look at the numbers, out of a total 224 seats in the Amyotha Hluttaw (Upper House) and 440 seats in the Pyithu Hluttaw (Lower House), the SNLD won only two seats in the former and 13 seats in the latter, and the ANP won four seats in each house (Myanmar Information Management Unit, 2020b, 2020c). All in all, the 2020 election granted EPPs very few seats, “a far lower tally than observers had predicted” (John Zaw, 2020, para. 6). Unfortunately, this is not a new trend in Myanmar but simply a reflection of the political and structural disadvantages EPPs have been facing for years.
After briefly discussing the role and history of EPPs in Myanmar, this piece investigates the “free and fair” nature of Myanmar general elections from these parties’ perspective. Understanding the past challenges faced by EPPs and how they affect Myanmar politics is crucial to finding possible solutions for national reconciliation in Myanmar.
Ethnic Political Parties: Who are They?
Myanmar is a multi-ethnic country with eight major ethnic groups: Bamar, Chin, Kachin, Karen, Karenni, Mon, Rakhine and Shan. These ethnic groups have different histories, cultures, languages and traditions. Most people from ethnic minorities (i.e. non-Bamar) live in border areas in one of the seven states: Chin, Kachin, Karen, Karenni, Mon, Rakhine and Shan. On February 12, 1947, with independence from the British approaching and in order to form a union of Burma, the Panglong Agreement was signed between the ethnic leaders of the Shan, Kachin and Chin peoples and General Aung San, a representative of Bamar people (Knirsch & Heugas, 2020). The leaders agreed to equality, self-determination and building a federal union together. However, after the death of General Aung San in 1947 and independence from the British in 1948, the agreement was never implemented. Consequently, ethnic leaders did not trust the government to build a federal union with them, especially after the Tatmadaw (Bamar-dominated military) took power in 1962. Instead, they chose to fight against the military and Myanmar has since experienced a long-running civil war, raging predominantly in ethnic minority areas.
In the late 1980s, several EPPs were formed to end civil war, fight for ethnic minorities’ rights, build peace and reconciliation and work towards a federal democratic union. Because they focus on representing distinctive ethnic identities, EPPs clearly stand out from the other Bamar-dominated parties like the NLD and the Union Solidarity and Development Party (USDP). According to Chandra (2005), an ethnic party is a party that “appeals to voters as the champion of the interests of one ethnic category or set of categories to the exclusion of others, and makes such an appeal central to its mobilizing strategy” (p. 236). In 2010, a transition to democracy began under the U Thein Sein government, and Myanmar began to practice a multi-party system under the 2008 Constitution (Su Mon Thant, 2020). In recent years, over 40 EPPs have been active in general elections. The period when these EPPs were formed shaped the relationship they had with national political parties: according to Su-Ann Oh (2020), Single-ethnic parties established during the protests and pro-democracy movement between 1988 to 1990 have strong links to the NLD. Those formed in 2010 to contest the general elections that year worked pragmatically with the USDP government between 2011 and 2015 (p. 1).
However, regardless of their relationship with the two main parties, EPPs faced similar challenges during the general elections which hardly qualify as free and fair.
Elections in Myanmar: Free and Fair?
Different scholars define free and fair elections in different ways. Ndulo (1996), as cited in Ndulo and Lulo (2010), explains that free and fair elections are composed of the following elements:
(1) The right of all voters to participate in the electoral process without hindrance (2) freedom to campaign for all political parties (3) secrecy of the ballot (4) reasonable speed in the counting of ballots (5) accountability and openness of the electoral process to the competing parties (6) an acceptable electoral law. (p. 158)Despite some democratic progress over the recent years, Ndulo’s characteristics of free and fair elections have still not been completely fulfilled in Myanmar for several reasons. For instance, the 1990 election was definitely not free and fair: even though the NLD won the majority of seats, the results were not recognized by the dictatorship government. Observers have also highlighted that the 2010 election was not free and fair either because of limited freedom of expression and speech, the absence of media and reporting as well as voters’ reported fear of physical and mental threats (Turnell, 2011). Moreover, people in ethnic areas did not get sufficient voter and civic education (Lidauer, 2012). More recently, in March 2020, the Covid-19 pandemic began spreading in Myanmar, significantly affecting EPPs; they could not campaign freely. The ethnic parties said that “[…] the circumstances and associated restrictions gave the incumbent NLD an advantage” (Kachin News Group, 2020, para. 20).
Yet, one of the most significant challenges directly facing EPPs is structural: the country’s legal and electoral framework. Specifically, since the transition to democracy initiated in 2010, general elections have been held under the 2008 Constitution that “had been ‘monopolized’ by the Tatmadaw” (Hnin Aye Hlaing & La Gyi Zau Lawn, 2019, p. 3). The constitution is one of the reasons why EPPs cannot win many seats because 25% of seats in both upper and lower houses in the parliament are occupied by the military (Article 109 (b) and Article 141 (b)). Stokke (2019) also explained that while the 2015 election was free because of the free competition between NLD and USDP, it was not fair for EPPs because of the electoral system. Indeed, the first-past-the-post[1] electoral system limits EPPs’ chances of winning seats compared to national political parties, since it disadvantages smaller political parties with territorially dispersed supporter population (Naw Gladys Maung Maung, 2020, p. 8-9).
Therefore, some ethnic parties strategized to get more votes and avoid vote splitting in the 2020 general election. For example, in April 2018, the Kachin State People’s Party (KSPP) was formed with the merging of three parties: the Unity and Democracy Party of Kachin State, the Kachin State Democratic Party and the Kachin Democratic Party. The KSPP competed in the 2020 general election but still won only one seat in the Pyithu Hluttaw and no seat in the Amyotha Hluttaw (Myanmar Information Management Unit, 2020b, 2020c). Because the political and electoral systems under the 2008 Constitution disadvantage them, EPPs can only win a few seats compared to national political parties, even if they use the merging strategy. It can therefore be concluded that none of the elections in the history of Myanmar—including the most recent 2020 election—meet the criteria of free and fair elections. Competing EPPs simply face too many challenges and restrictions, and even more so in conflict-affected areas.
Prolonged Internal Conflict in Myanmar and Article 399(e)
During the USDP and NLD governments [2], some ethnic armed organizations (EAOs) signed a Nationwide Ceasefire Agreement with the government. However, this did not prevent fighting with the Tatmadaw from continuing. The internal conflicts between the Tatmadaw and EAOs became one of the barriers to EPPs’ participation in general elections, in particular in Kachin, Rakhine, Shan, Karen and Mon States as well as in Bago Region.
Article 399 (e) in Chapter 9 of the 2008 Constitution provides for “postponing elections of the constituencies where free and fair elections cannot be held due to natural disaster or due to local security situation.” Potential cancellation of elections affects EPPs the most, as local security concerns mainly occur in ethnic areas. In 2015, the government closed voting in over 600 village tracts in Kachin, Shan, Karen and Mon States, and Bago Region due to security reasons (Naw Gladys Maung Maung, 2020). As a result, “up to half a million voters […] may have been disenfranchised” (Transnational Institute, 2015, p. 5). Moreover, Callahan and Myo Zaw Oo (2019) argue that the process, criteria and consultation mechanism for canceling polling are not clear. Reflecting on past elections, Naw Gladys Maung Maung (2020) concludes that “...not only were a number of ethnic voters stripped away [of] their right to vote but EPPs also lost the opportunity to target their respective groups and win seats in the election” (p. 15).
In the 2020 general election, due to the conflict between the Tatmadaw and Arakan Army and for security reasons in the areas, constituencies in nine townships of Rakhine State were totally closed for voting and partially closed in four townships (Myanmar Information Management Unit, 2020a). Ahead of the elections, Ko Zaw Min, state candidate of number one constituency for Ann Township, Rakhine State, said that while conflict continued between some ethnic armed groups and the Tatmadaw, some ethnic parties could not hold election campaigns, and a clear mechanism was absent for voters who live in conflict zones to participate in the upcoming 2020 election (RFA Burmese, 2020).
In its history, Myanmar has never had a free and fair election and the national, Bamar-dominated parties, the NLD and USDP, have always led in the elections while voters in conflict-affected areas are disfranchised. The 2020 election was another example of this, with the NLD scoring another landslide victory.
Towards Future Elections?
A few months after the 2020 general election, the USDP voters began protesting the results, claiming that they “have found 8.6 million irregularities in voter lists in 314 townships” (RFA’s Myanmar Service, 2021a, para. 3). Soon after, on February 1, 2021, the military seized power from the elected NLD government due to alleged electoral fraud. On February 26, 2021, the State Administration Council (SAC) invited 91 political parties to attend a meeting of the new Union Election Commission in Nay Pyi Taw, but only 53 political parties attended (Eleven Media Group, 2021). 59 parties attended a second meeting on May 21, 2021, that took place in Nay Pyi Taw as well (The Irrawaddy, 2021c). The SAC enticed the ethnic parties by proposing a proportional representation electoral system.
Even if they had spoken out against the military in the past, some EPPs joined the SAC (Myanmar Now, 2021). According to Bo Bo Myint (2021), one spokesperson from the Mon Unity Party stated that the reason for joining the SAC was to discuss self-determination at a negotiation table, prevent bloodshed and demand ethnic rights under the 2008 Constitution. In Kachin State, the KSPP met with SAC, resulting in the withdrawal of one of the merging parties from the KSPP. Similarly, as soon as February 3, 2021, Aye Nu Sein, one of the senior political leaders from the ANP, participated as a member in the SAC body. The party reconsidered its position soon after and its chair explained: Our demands were not met. We don’t think associating with them will be in the interests of Rakhine State or its people. So, members of our central executive committee have expressed a desire to end our association with the military council. (Myanmar Now, 2021, para. 4)
Most EPPs did not have a concrete policy or political standpoint. They just went with what they saw as the least-worst option at the time. In addition, some party members worried about security, because the SAC were arresting members of the NLD (The Irrawaddy, 2021a). Only one party, the SNLD, the second-largest vote winner in the 2020 election, announced that the SAC policy was not in line with democratic values and with their party policy (The Irrawaddy, 2021b) and thus did not cooperate with them at all.
The election results also played a very important role in the formation of the Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw (CRPH) and National Unity Government (NUG). On April 16, 2021, the NUG was formed by ousted NLD members of parliament and representatives from ethnic groups; however, the NUG is “still accused by some of being pro-Bamar and not representing the interests of all groups” (Ware & Laoutides, 2021, para. 17). Many EPPs, women and youth organizations, and EAOs are not involved in the NUG or the CRPH. A scholar, Salween Tiger (2021), commented that the political leaders who took up roles in the CRPH/NUG do not have the political will to build a federal democratic union, while this is the goal of many EPPs.
Not surprisingly, the SAC announced the annulment of the 2020 general election results on July 26, 2021 (RFA’s Myanmar Service, 2021b) and have since promised to hold new elections by August 2023 (Al Jazeera, 2021). To prepare for the future, the most obvious challenges EPPs will face are the lack of trust-building between political parties and their communities, particularly for EPPs who cooperated with the SAC despite their followers’ rejection of the coup. EPPs should have a concrete party policy to show their political standpoint and should coordinate with each other to resist the military. Moreover, pro-democracy actors need to respect and practice inclusiveness and collective leadership by inviting and giving space to all EPPs to share their perspectives. Despite the new political landscape, the voices of EPPs are crucial but still lacking. With old political cleavages still in place, Myanmar will find it difficult to build a federal democratic union.
Notes
The system where the party or the candidate with the largest number of votes is declared as the winner in each constituency.
The USDP, backed by the military and formed in 2010, ruled the country until 2015, when the NLD won a landslide victory in the elections.
References
2008 Constitution of the Republic of the Union of Myanmar, Chapter 4, Legislature. http://myanmar-law-library.org/law-library/laws-and-regulations/constitutions/2008-constitution.html
Al Jazeera. (2021, August 1). Min Aung Hlaing says no Myanmar elections until 2023. https://www.aljazeera.com/news/2021/8/1/min-aung-hlaing-promises-myanmar-multi-party-elections-2023
BoBo Myint. (2021, February 8). Elected MP from Mon Unity Party to join the State Administration Council. Eleven Media Group. https://elevenmyanmar.com/news/elected-mp-from-mon-unity-party-to-join-state-administration-council
Callahan, M., & Myo Zaw Oo. (2019). Myanmar's 2020 elections and conflict dynamics. United States Institute of Peace. https://www.usip.org/sites/default/files/2019-04/pw_146-myanmars_2020_election_and_conflict_dynamics.pdf
Chandra, K. (2005). Ethnic parties and democratic stability. Perspectives on Politics, 3(2), 235-252.
Eleven Media Group. (2021, February 26). 53 political parties attend a meeting with the new UEC. https://elevenmyanmar.com/news/53-political-parties-attend-meeting-with-the-new-uec
Hnin Aye Hlaing & La Gyi Zau Lawn. (2019). Framing the constitution-making process for peace-building in Myanmar: The perspectives of ethnic armed organizations and civil society. Friedrich Ebert Stiftung. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/myanmar/15638.pdf
John Zaw. (2020, November 16). Ethnic parties suffer major losses in Myanmar election. UCA News. https://www.ucanews.com/news/ethnic-parties-suffer-major-losses-in-myanmar-election/90310
Kachin News Group. (2020, December 1). Ethnic political parties in Kachin State grapple with electoral losses. BNI Multimedia Group.https://www.bnionline.net/en/news/ethnic-political-parties-kachin-state-grapple-electoral-losses
Knirsch, T. S. & Heugas, A. (2020). Elections 2020 in Myanmar and the possible influence of ethnic parties. Konrad Adenauer Stiftung. https://www.kas.de/documents/252038/7938566/Elections+Myanmar+2020+In-fluence+Ethnic+Parties.pdf/08eaf959-051d-8648-414f-d5bed4bb4495?version=1.1&t=1599122247170
Lidauer, M. (2012). Democratic dawn? Civil society and elections in Myanmar 2010-2012. SAGE Journals, 31, 97-123. https://doi.org/10.1177/186810341203100204
Martin, M, F. (2021). The importance of ethnic minorities to Myanmar’s future. [Policy paper]. Stimson. https://www.stimson.org/wp-content/uploads/2021/06/The-Importance-of-Ethnic-Minorities-to-Myanmar-1.pdf
Myanmar Now. (2021, May 5). ANP chair says the party may end its association with the junta. Myanmar Now. https://myanmar-now.org/en/news/anp-chair-says-party-may-end-its-association-with-junta
Myanmar Information Management Unit. (2020a, October 28). 2020 general elections cancelled areas (Union Election Commission, as of 27 October 2020). http://www.themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_2020_Election_Cancelled_Areas_As_of_27_Oct_IFES_MIMU1713v02_28Oct2020_A3.pdf
Myanmar Information Management Unit. (2020b, November 24). Amyotha Hluttaw election results. https://themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_Amyotha_Hluttaw_Election_Results_2020_IFES_MIMU1707v02_24Nov2020_A3.pdf
Myanmar Information Management Unit. (2020c, November 24). Pyithu Hluttaw election results. https://themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_Pyithu_Hluttaw_Election_Results_2020_IFES_MIMU1707v02_24Nov2020_A3.pdf
Naw Gladys Maung Maung. (2020). Getting ready for the 2020 general election: Ways to improve the campaign strategies of ethnic political parties in Myanmar. The Salween Institute for Public Policy. https://www.salweeninstitute.org/uploads/1/2/6/3/12630752/epp_2020_election_web.pdf
Ndulo, M. & Lulo, S. (2010). Free and fair elections, violence and conflict. Cornell Law Faculty Publications, 186. https://scholarship.law.cornell.edu/facpub/186/
RFA Burmese. (2020, October 7). မျက်နှာသစ်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေ ကပ်ရောဂါကာလ ဘယ်လိုမဲဆွယ်ကြသလဲ [How new MPs undertake an election campaign during the pandemic] [Video]. Facebook. https://www.facebook.com/watch/?v=359515521863963
RFA’s Myanmar Service. (2021a, January 28). Myanmar’s military refuses to rule out coup over election fraud claims. VOA News. https://www.voanews.com/east-asia-pacific/myanmars-military-refuses-rule-out-coup-over-election-fraud-claims
RFA’s Myanmar Service. (2021b, July 26). Myanmar’s junta annuls 2020 election results, citing voter fraud. Radio Free Asia. https://www.rfa.org/english/news/myanmar/annulled-07262021204753.html
Salween Tiger. (2021, June 19). ဖက်ဒရယ်စနစ်နဲ့ဆန့်ကျင်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေလုပ်နေတဲ့လူတွေဟောတဲ့ ဖက်ဒရယ်တရားနားထောင်ရတာလောက် နားကလောတာ ဘာမှ မရှိ။ [There is nothing better than listening to federalism being preached by people who are doing things that are against the federal system] [Status update]. Facebook. https://www.facebook.com/salweentiger/posts/3001228006830626
Stokke, K. (2019). Political representation by ethnic parties? Electoral performance and party-building processes among ethnic parties in Myanmar. Journal of Current Southeast Asian Affairs, 38(3), 307-336. https://doi.org/10.1177/1868103419893530
Su-Ann Oh. (2020). Parties and their significance in the Myanmar 2020 general election. ISEAS Perspective, 100.
Su Mon Thant. (2020). Party mergers in Myanmar: A new development. ISEAS Publishing. https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2020/04/TRS8_20.pdf
The Irrawaddy. (2021a, September 1). 100 Senior NLD Leaders Arrested and Charged Since Myanmar Junta’s Coup. The Irrawaddy. https://www.irrawaddy.com/news/burma/100-senior-nld-leaders-arrested-and-charged-since-myanmar-juntas-coup.html
The Irrawaddy. (2021b, February 24). Myanmar’s Key Parties Reject Regime’s Election Body Invites to Meet. https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-key-parties-reject-regimes-election-body-invites-meet.html
The Irrawaddy. (2021c, May 21). စစ်ကောင်စီ၏ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နှင့်နိုင်ငံရေးပါတီ ၅၉ ပါတီတွေ့ဆုံ. ဧရာဝတီ [59 ethnic political parties meet with military council election commission]. https://burma.irrawaddy.com/news/2021/05/21/242096.html
Transnational Institute. (2015). Ethnic politics and the 2015 election in Myanmar: What now for ethnic politics? Transnational Institute. https://www.tni.org/en/publication/ethnic-politics-and-the-2015-elections-in-myanmar
Turnell, S. (2011). Myanmar in 2010: Doors open, doors close. Asian Survey, 51(1), 148–154. https://doi.org/10.1525/as.2011.51.1.148
Ware, A. & Laoutides, C. (2021). Myanmar: Post-coup scenarios and implications for humanitarian actors. Centre for Humanitarian Leadership. https://centreforhumanitarianleadership.org/research/publications/myanmar-post-coup-scenarios-and-implications-for-humanitarian-actors/
မြန်မာ့အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများရှိ တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံရေးပါတီများ၏ စိန်ခေါ်မှုများ
ဂေးဂေး၊ ဂျေမောက် နှင့် နော်ကော်သူးလေဖော
၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် နိုင်ငံရေးပါတီ စုစုပေါင်း (၉၄) ပါတီသည် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် မှတ်ပုံတင်ခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ (၅၅) ပါတီမှာ တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံရေးပါတီများ (EPPs) ဖြစ်ပါသည် (စုမွန်သန့်၊ ၂၀၂၀)။ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလအတွင်း အထူးသဖြင့် တိုင်းရင်းသား ဒေသများတွင် EPPs တို့အား လူထုထောက်ခံအားပေးမှု မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ၎င်းတို့နဲ့အတူ တိုင်းရင်းသားပြည်သူ အများအပြား လူသိရှင်ကြား ပါဝင်ခဲ့ကြသည် (Martin၊ ၂၀၂၁)။ နောက်ဆုံးတွင် ဗမာလူမျိုးအများစုနှင့် ဖွဲ့စည်းထား သော အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် (NLD) က မဲအရေအတွက်အများဆုံးဖြင့် အနိုင်ရခဲ့ပြီး အခြား EPPs နှစ်ခုဖြစ်သည့် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် (SNLD) နှင့် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ (ANP) တို့က ဒုတိယနှင့် တတိယ မဲအများဆုံး အသီးသီး ရရှိခဲ့ပါသည်။
သို့သော်လည်း အရေအတွက်အားဖြင့် အမျိုးသားလွှတ်တော် (အထက်လွှတ်တော်) တွင် နေရာ စုစုပေါင်း (၂၂၄) နေရာရှိပြီး ပြည်သူ့လွှတ်တော် (အောက်လွှတ်တော်) တွင် နေရာ (၄၄၀) နေရာရှိသည့်အနက် SNLD က အထက်လွှတ်တော် (၂) နေရာနှင့် အောက်လွှတ်တော် (၁၃) နေရာသာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး ANP က လွှတ်တော်တစ်ရပ်စီ အတွက် (၄) နေရာ အနိုင်ရခဲ့သည် (မြန်မာသတင်းအချက်အဖြင့်လက်စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်၊ ၂၀၂၀ခ၊ ၂၀၂၀ဂ)။ အားလုံးခြုံကြည့်သော် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် EPPs တို့၏ နေရာရရှိမှုမှာ မပြောပလောက်အောင် နည်းပါးခဲ့သည်၊ ၎င်းမှာ “စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများ ကြိုတင်ခန့်မှန့်ထားသည့် မဲအရေအတွက်ထက် အဆမတန် နည်းပါးခဲ့ခြင်း” ဖြစ်ပါသည် (ဂျွန်ဇော်၊ ၂၀၂၀၊ စာပိုဒ် ၆)။ ဤကဲ့သို့ဖြစ်စဉ်မျိုးသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အသစ်အဆန်း မဟုတ်တော့ဘဲ EPPs တို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရသည့် နိုင်ငံရေးနှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံစနစ်၏ အားနည်းချက်များ၏ တန်ပြန်မှုတစ်ခုမျှသာ ဖြစ်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ EPPs တို့၏ အခန်းကဏ္ဍနှင့် နောက်ခံသမိုင်းကြောင်းကို အတိုချုပ် ဆွေးနွေး တင်ပြ ပြီးနောက် ယခုအပိုင်းတွင် လွတ်လပ်ပြီးတရားမျှတသော မြန်မာ့အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများ၏ သဘော သဘာဝကို ထိုပါတီများ၏ ရှုထောင့်မှ လေ့လာဖော်ထုတ်ထားပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမျိုးသား ပြန်လည် သင့်မြတ်ရေး ဖော်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော နည်းလမ်းများကို ရှာဖွေရာတွင် EPPs တို့ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော အတိတ်က စိန်ခေါ်မှုများနှင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအပေါ် ၎င်းတို့၏ သက်ရောက်မှုများကို နားလည်သိရှိရန် မဖြစ်မနေ လိုအပ်ပါသည်။
တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံရေးပါတီများ - တိုင်းရင်းသားနိုင်ငံရေးပါတီများဆိုသည်မှာ အဘယ်နည်း။
မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗမာ၊ ချင်း၊ ကချင်၊ ကရင်၊ ကရင်နီ၊ မွန်၊ ရခိုင်နှင့် ရှမ်း အစရှိသည့် အဓိက တိုင်းရင်းသား အုပ်စုကြီး (၈) စုပါဝင်သည့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံနေထိုင်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ ထိုတိုင်းရင်းသား အုပ်စုများတွင် မတူညီသော သမိုင်းရာဇဝင်များ၊ ယဉ်ကျေးမှုများ၊ ဘာသာစကားနှင့် ရိုးရာဓလေ့များ ရှိကြသည်။ လူနည်းစုဖြစ်သော တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများမှ (ဥပမာ - ဗမာမဟုတ်သောသူများ) အများစုသည် နယ်စပ်ဒေသများ ဖြစ်သော ချင်း၊ ကချင်၊ ကရင်၊ ကရင်နီ၊ မွန်၊ ရခိုင်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့တွင် ဖြန့်ကျက်နေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိသျှလက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေးရရန် နီးကပ်လာသည်နှင့်အမျှ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ တည်ထောင်ရန်အလို့ငှာ ရှမ်း၊ ကချင်နှင့် ချင်းလူမျိုး တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များ သည် ပင်လုံစာချုပ်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပါသည် (Knirsch & Heugas၊ ၂၀၂၀)။ ထိုခေါင်းဆောင်တို့သည် တန်းတူညီမျှရေး၊ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်နှင့် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကို အတူတကွတည်ထောင်ရန် သဘောတူခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိပြီးသည့်နောက် ထိုစာချုပ်ကို ဘယ်သောအခါမှ အကောင်အထည် မဖော်နိုင်ခဲ့ပေ။ အထူးသဖြင့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် တပ်မတော်က (ဗမာလူမျိုးများ ကြီးစိုးသည့်စစ်တပ်) အာဏာသိမ်းယူပြီးနောက် တစ်ဆက်တည်းမှာပင် တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များသည် အစိုးရအဖွဲ့နှင့်အတူ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတစ်ခု တည်ထောင်ရန် ၎င်းတို့အပေါ် ယုံကြည်မှုမရှိခဲ့ပေ။ ထို့ကြောင့် တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များသည် စစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင် တိုက်ခိုက်ရန် ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံသည် ထိုအချိန်မှစ၍ ကာလရှည်ကြာ တည်ရှိနေသည့် ပြည်တွင်းစစ်နှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ရလျက်ရှိပြီး အထူးသဖြင့် တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုဒေသများတွင် ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိနေပါသည်။
၁၉၈၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် ပြည်တွင်းစစ်ကိုအဆုံးသတ်ရန်၊ တိုင်းရင်းသား လူနည်းစုတို့၏ အခွင့်အရေးများရရှိရန် တိုက်ပွဲဝင်၍ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးတည်ဆောက်ပြီး ဖယ်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု ပေါ်ထွန်းလာရေးအတွက် လုပ်ဆောင်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် EPPs အချို့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။ EPPs တို့သည် ကွဲပြားသော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု ဝိသေသများကို ကိုယ်စားပြုရန် ရည်ရွယ်သောကြောင့် အခြား ဗမာကြီးစိုးသည့်ပါတီများဖြစ်သော (NLD) နှင့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) တို့ထဲတွင် သိသာထင်ရှားစွာ ပေါ်လွင်လျက်ရှိပါသည်။ Chandra (၂၀၀၅) ၏ အဆိုအရ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုပါတီဟူသည် “အခြားသူများ၏ အကျိုးစီးပွားကို ချန်လှပ်ထား၍၊ လူမျိုးစုတစ်စု (သို့မဟုတ်) လူမျိုးစုငယ်များ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် ရပ်တည်ကာကွယ်ပေးသူအဖြစ် ဆန္ဒမဲပေးသူများကို ဆွဲဆောင်နိုင်စွမ်းရှိပြီး ထိုဆွဲဆောင်မှုကို ၎င်းတို့၏ စည်းရုံးရေးနည်းဗျူဟာတွင် အဓိကသော့ချက် အဖြစ် အသုံးပြုသော” ပါတီတစ်ခု ဖြစ်ပါသည် (စာ၊ ၂၃၆)။
၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရလက်ထက်တွင် ဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေး အစပြုခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ပါတီစုံစနစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခဲ့ပါသည် (စုမွန်သန့်၊ ၂၀၂၀)။ ပြီးခဲ့သောနှစ်များအတွင်း အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများတွင် EPPs (၄၀) ကျော် နိုးကြားတက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ ထို EPPs တို့ကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်သည့်အချိန်ကာလသည် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးပါတီကြီးများ နှင့် ၎င်းတို့ကြား ဆက်ဆံရေးကို ပုံဖော်ပေးနိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်၊ Su-Ann Oh (၂၀၂၀) အဆိုအရ၊ “၁၉၈၈ မှ ၁၉၉၀ ခုနှစ်အကြား ဆန္ဒပြပွဲများနှင့် ဒီမိုကရေစီအရေး လှုပ်ရှားမှုများအတွင်း တည်ထောင်ခဲ့သော တိုင်းရင်းသားလူမျိုး တစ်မျိုးတည်း ပါဝင်သည့် ပါတီများသည် NLDနှင့် ခိုင်မာသော အချိတ်အဆက်များ ရှိကြသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ရန် တည်ထောင်ခဲ့သော ပါတီများသည် ၂၀၁၁ နှင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ် အကြား၌ USDP အစိုးရအဖွဲ့နှင့်အတူ လက်တွေ့ကျကျ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါသည် (စာ ၁)။”
သို့ရာတွင် ၎င်းတို့သည် အဓိကပါတီကြီးနှစ်ခုနှင့် ဆက်ဆံရေး မည်သို့ပင်ရှိစေကာမူ EPPs တို့သည် လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုရှိသည်ဟု သတ်မှတ်နိုင်ရုံမျှသာဖြစ်သော အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများတွင် အလားတူ စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရွေးကောက်ပွဲများ - လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုရှိပါသလား။
ပညာရှင်အသီးသီးက လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲများကို ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုကြပါသည်၊ Ndulu နှင့် Lulo (၂၀၁၀) မှ ကိုးကားချက်အရ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုရှိသော ရွေးကောက်ပွဲများကို အောက်ပါအခြေခံလိုအပ်ချက်များဖြင့် ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားကြောင်း Ndulo (၁၉၉၆) က ဖော်ပြထားပါသည် -
(၁) ဆန္ဒမဲပေးသူအားလုံးသည် ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ငန်းစဉ်တွင် အဟန့်အတားမရှိဘဲ ပါဝင်နိုင်ခွင့်ရှိခြင်း (၂) နိုင်ငံရေးပါတီအားလုံးအတွက် လွတ်လပ်စွာ မဲဆွယ်စည်းရုံးခွင့်ရှိခြင်း (၃) လျှို့ဝှက်ဆန္ဒမဲပေးမှုကို လျှို့ဝှက်ထားခြင်း (၄) လျှို့ဝှက်ဆန္ဒမဲရေတွက်ရာတွင် သင့်တင့်သောအမြန်နှုန်းထားရှိခြင်း (၅) ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ငန်းစဉ်နှင့်ပတ်သက်၍ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ပါတီများအပေါ် တာဝန်ခံမှုနှင့် ပွင့်လင်းမှု ရှိခြင်း (၆) အများလက်သင့်ခံနိုင်သော ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေတစ်ရပ်ထားရှိခြင်း။ (စာ ၁၅၈)ပြီးခဲ့သောနှစ်များတွင် ဒီမိုကရေစီနည်းကျသော တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုများရှိသော်လည်း အကြောင်း အမျိုးမျိုးကြောင့် Ndulo ၏ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုရှိသော ရွေးကောက်ပွဲ၏ လက္ခဏာအင်္ဂါရပ်များကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် အပြည့်အဝ အကောင်အထည် မဖော်နိုင်သေးပေ။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD သည် နေရာအများစု အနိုင်ရခဲ့သည့်တိုင် ထိုရလဒ်များကို အာဏာရှင်အစိုးရက အသိအမှတ်မပြုခဲ့သည့်အတွက် လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲ လုံးဝမဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင်လည်း လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ကန့်သတ်ထားခြင်း၊ ဆက်သွယ်ရေးမီဒီယာနှင့် သတင်းပေးပို့မှုများမရှိခြင်းသာမက ရုပ်ပိုင်းနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှုများအား မဲဆန္ဒရှင်များက စိုးရိမ်ကြောက်ရွံ့နေရခြင်းတို့ကြောင့် လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲ မဟုတ်ကြောင်း စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများက မီးမောင်းထိုးပြခဲ့သည် (Turnell၊ ၂၀၁၁)။ ထို့အပြင် တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် မဲဆန္ဒရှင်နှင့် နိုင်ငံသား အသိပညာပေးများ ပြည့်စုံလုံလောက်စွာမရရှိခဲ့ပေ (Lidauer၊ ၂၀၁၂)။ မကြာသေးမီက မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုဗစ်-၁၉ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါပိုး ၂၀၂၀ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် စတင်ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး ဒေသခံပါတီများအနေဖြင့် လွတ်လပ်စွာ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး မဆင်းနိုင်သောကြောင့် ၎င်းတို့အပေါ် သိသိသာသာ ထိခိုက်မှုဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။ ဒေသခံပါတီများက “[…] ကိုဗစ်ကာလအခြေအနေများနှင့် ဆက်စပ်ကန့်သတ်ချက်များသည် ၎င်းတို့အတွက် အဟန့်အတားများစွာ ဖြစ်စေခဲ့သော်လည်း အာဏာရအစိုးရဖြစ်နေသော NLD ပါတီအတွက်မူ အရေးသာမှုတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်” ဟု ပြောဆိုခဲ့သည် (ကချင်သတင်းဌာန၊ ၂၀၂၀၊ စာပိုဒ် ၂၀)။
သို့ရာတွင် EPPs တို့ တိုက်ရိုက် တွေ့ကြုံ ရင်ဆိုင်နေရသည့် အကြီးမားဆုံးစိန်ခေါ်မှုတစ်ခုမှာ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံစနစ်နှင့်သက်ဆိုင်သော နိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ တရားဥပဒေမူဘောင်ဖြစ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် အစပြုခဲ့သော ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းသည့်အချိန်ကစ၍ တပ်မတော်မှ “အဓိက လွှမ်းမိုးခြယ်လှယ်ထားသော” ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲများကို ကျင်းပခဲ့ကြပါသည် (နှင်းအေးလှိုင် နှင့် လာဂျီဇော်န်လွမ်၊ ၂၀၁၉၊ စာ၊ ၃)။ လွှတ်တော်တွင် EPPs နေရာများများ မရရှိနိုင်ခြင်းမှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကြောင့်ဖြစ်သည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပါလီမန်ရှိ အထက်လွှတ်တော် နှင့် အောက်လွှတ်တော်နှစ်ရပ်လုံးတွင် တပ်မတော်က ၂၅ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်နေသောကြောင့်ပင် ဖြစ်ပါသည် (ပုဒ်မ ၁၀၉ (ခ) နှင့် ပုဒ်မ ၁၄၁ (ခ))။ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD နှင့် USDP တို့အကြား၌ လွတ်လပ်စွာ ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သောကြောင့် လွတ်လပ်မှုရှိသော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲစနစ်ကြောင့် EPPs တို့အတွက် တရားမျှတမှုမရှိကြောင်း Stokke (၂၀၁၉) က ရှင်းလင်းဖော်ပြထားသည်။ အမှန်အားဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အနိုင်ရသူ အကုန်ယူစနစ် (First-past-the-post)[၁] အရ နိုင်ငံတစ်ဝန်းပျံ့နှံ့နေထိုင်သည့် ထောက်ခံသူများရှိသော နိုင်ငံရေးပါတီငယ်များအတွက် အားနည်းချက်ဖြစ်စေသောကြောင့် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးပါတီကြီးများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် EPPs တို့အတွက် အနိုင်ရရှိရန်အခွင့်အရေး နည်းစေပါသည် (နော်ဂလယ်ဒီမောင်မောင်၊ ၂၀၂၀၊ စာ ၈-၉)။
ထို့ကြောင့် အချို့သော ပြည်နယ်အခြေစိုက် တိုင်းရင်းသားပါတီများသည် ၂၀၂၀ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ တွင် မဲကွဲခြင်းမဖြစ်စေရန်နှင့် ဆန္ဒမဲများများရရှိနိုင်ရန် မဟာဗျူဟာကျကျ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ဥပမာအနေဖြင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် ပါတီသုံးခုဖြစ်သည့် စည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီပါတီ ကချင်ပြည်နယ်၊ ကချင်ပြည်နယ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီနှင့် ကချင်ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီတို့ ပေါင်းစည်းကာ ကချင်ပြည်နယ် ပြည်သူ့ပါတီ (KSPP) ကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။ KSPP သည် ၂၀၂၀ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သော်လည်း ပြည်သူ့လွှတ်တော်တွင် တစ်နေရာတည်းသာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး အမျိုးသား လွှတ်တော်တွင် နေရာမရရှိခဲ့ပေ (မြန်မာသတင်းအချက်အလက်စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်၊ ၂၀၂၀ခ၊ ၂၀၂၀ဂ)။ EPPs တို့သည် ပါတီများပေါင်းစည်းသည့်နည်းဗျူဟာကို အသုံးပြုသည့်တိုင် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၏ နိုင်ငံရေးနှင့် ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာစနစ်များအရ ၎င်းတို့ကို အခွင့်မသာဖြစ်စေသောကြောင့် ၎င်းတို့သည် အမျိုးသား နိုင်ငံရေးပါတီကြီးများနှင့် ယှဉ်လျှင် နေရာအနည်းငယ်သာ ရရှိနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပြီးခဲ့သော ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အပါအဝင် မြန်မာ့သမိုင်းတစ်လျှောက်ရှိ ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုမျှ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတမှုရှိသော ရွေးကောက်ပွဲများ၏ စံသတ်မှတ်ချက်များနှင့် မကိုက်ညီကြောင်း ကောက်ချက်ချနိုင်ပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲဝင် EPPs တို့သည် စိန်ခေါ်မှုများအပြင် ကန့်သတ်ချက်များစွာနှင့် ကြာရှည်စွာရင်ဆိုင်နေရပြီး ပဋိပက္ခကြောင့် ထိခိုက် ခံစားရသော ဒေသများတွင် ပို၍ပင် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ရလျက်ရှိပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကာလရှည်ကြာ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခနှင့် ပုဒ်မ ၃၉၉ (င)
USDP နှင့် NLD အစိုးရ[၂] လက်ထက်အတွင်း အချို့သော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ (EAOs) သည် အစိုးရအဖွဲ့နှင့် တစ်နိုင်ငံလုံးပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်တွင် လက်မှတ် ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း တပ်မတော်နှင့် တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ကချင်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း၊ ကရင်နှင့် မွန်ပြည်နယ်တို့တွင်သာမက ပဲခူးတိုင်းတွင်လည်း တပ်မတော်နှင့် EAOs ကြားရှိ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများကြောင့် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများတွင် EPPs တို့ပါဝင်ရန် အဟန့်အတား ဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။
၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ အခန်း (၉)၊ ပုဒ်မ ၃၉၉ (င) အရ “သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သော်လည်းကောင်း၊ နယ်မြေလုံခြုံရေးအခြေအနေအရ သော်လည်းကောင်း လွတ်လပ်ပြီးတရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ခြင်းမရှိသည့် မဲဆန္ဒနယ်များ၏ ရွေးကောက်ပွဲများကို ရွှေ့ဆိုင်းခြင်း” ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။ အများအားဖြင့် တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ နယ်မြေလုံခြုံရေးအခြေအနေ ဖြစ်ပေါ်သောကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲများ ဖျက်သိမ်းရန်အလားအလာရှိနေခြင်းသည် EPPs တို့အတွက် အထိခိုက် အနစ်နာဆုံး ဖြစ်စေပါသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ကချင်၊ ရှမ်း၊ ကရင်၊ မွန်ပြည်နယ်တို့နှင့် ပဲခူးတိုင်းရှိ လုံခြုံရေး အခြေအနေများ ကြောင့် အစိုးရက ကျေးရွာအုပ်စု (၆၀၀) ကျော်တွင် ဆန္ဒမဲပေးခြင်းကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပါသည် (နော်ဂလဲဒစ်(စ်) မောင်မောင်၊ ၂၀၂၀)။ ရလဒ်အနေဖြင့် “မဲဆန္ဒရှင် (၅) သိန်းကျော်၏ […] မဲပေးပိုင်ခွင့် ရုတ်သိမ်းခံခဲ့ရပါသည်” (Transnational Institute၊ ၂၀၁၅၊ စာ ၅)။ ထို့အပြင် Callahan နှင့် မျိုးဇော်ဦး (၂၀၁၉) တို့က ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဆန္ဒမဲပေးမှု ဖျက်သိမ်းခြင်း နှင့်ပတ်သက်သော လုပ်ငန်းစဉ်၊ သတ်မှတ်ချက်နှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ခြင်းဆိုင်ရာ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများသည်လည်း တိကျရှင်းလင်းမှု မရှိကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားပါသည်။ ပြီးခဲ့သော ရွေးကောက်ပွဲများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကြည့်သည့်အခါ “…တိုင်းရင်းသား မဲဆန္ဒရှင်အတော်များများသည် ၎င်းတို့၏ ဆန္ဒမဲပေးပိုင်ခွင့်ကို ရုတ်သိမ်းခံခဲ့ရရုံသာမက EPPs တို့သည်လည်း ၎င်းတို့၏ သက်ဆိုင်ရာ အုပ်စု အသီးသီးကို မဲဆွယ်စည်းရုံးကာ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရနိုင်မည့် အခွင့်အရေးကိုလည်း ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်” ဟု နော်ဂလဲဒစ်(စ်) မောင်မောင် (၂၀၂၀) က ကောက်ချက်ချထားပါသည် (စာ၊ ၅)။
တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်ကြား ပဋိပက္ခများနှင့် ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးအခြေအနေများကြောင့် ၂၀၂၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက မြို့နယ် (၉) မြို့နယ်ရှိ မဲဆန္ဒနယ်များတွင် ဆန္ဒမဲပေးခြင်းကို လုံးဝပိတ်ပင်ခဲ့ပြီး နောက်ထပ် (၄) မြို့နယ်တွင်လည်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပိတ်ပင်ခဲ့ကြပါသည် (မြန်မာသတင်းအချက်အလက်စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်၊ ၂၀၂၀က)။ ရွေးကောက်ပွဲများမကျင်းပမီ အမ်းမြို့နယ်၊ မဲဆန္ဒနယ် မှ ပြည်နယ်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းဖြစ်သူ ကိုဇော်မင်းက တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ အချို့နှင့် တပ်မတော်ကြား ပဋိပက္ခများဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပြီး အချို့သော ဒေသခံပါတီများသည် ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် မဲဆွယ်ရေး မပြုလုပ်နိုင်သည့်အပြင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားသည့် နယ်မြေများတွင် နေထိုင်သော မဲဆန္ဒရှင်များအတွက် နိုဝင်ဘာလ၊ ၈ရက်နေ့တွင် ကျင်းပမည့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ရန် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကိုလည်း တိကျစွာ သတ်မှတ်ထားခြင်းမရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည် (RFA မြန်မာပိုင်း၊ ၂၀၂၀)။
မြန်မာ့သမိုင်းကြောင်းတစ်လျှောက်တွင် မည်သည့်အခါကမျှ လွတ်လပ်ပြီးတရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲမရှိခဲ့သည့်အပြင် ဗမာကြီးစိုးသည့် အဓိကပါတီကြီးများဖြစ်သော NLD နှင့် USDP တို့သည် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အမြဲတမ်း ဦးဆောင်နေပြီး ပဋိပက္ခကြောင့် ထိခိုက်ခံစားရသည့် ဒေသများမှ မဲဆန္ဒရှင်များ၏ မဲပေးပိုင်ခွင့်မှာ ပိတ်ပင်ခံနေရပါသည်။ ၎င်းနှင့်ဆက်စပ်သည့် အခြားဥပမာတစ်ခုအနေဖြင့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD က နောက်ထပ် တောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရရှိခဲ့ပါသည်။
အနာဂတ်ရွေးကောက်ပွဲများဆီသို့
၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲပြီးနောက် လအတန်ကြာသည့်အချိန်တွင် USDP ထောက်ခံသူများက မဲရလဒ်များနှင့်ပတ်သက်၍ “မြို့နယ်ပေါင်း ၃၁၄ မြို့နယ်ရှိ မဲစာရင်းများတွင် မဲမသမာမှု ၈.၆ သန်း တွေ့ရှိခဲ့သည်” ဟု အခိုင်အမာပြောဆိုကာ ဆန္ဒပြပွဲများ စတင်ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည် (RFA မြန်မာပိုင်းအစီအစဉ်၊ ၂၀၂၁က၊ စာပိုဒ် ၃)။ ထို့နောက် မရှေးမနှောင်းမှာပင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ ၁ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်က ရွေးကောက်ပွဲ မဲမသမာမှု စွပ်စွဲချက်ဖြင့် ရွေးကောက်ခံ NLD အစိုးရအဖွဲ့၏ အာဏာကို သိမ်းယူခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၆ ရက် တွင် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (SAC) သည် နေပြည်တော်၌ ကျင်းပပြုလုပ်သော ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်အသစ် အစည်းအဝေးပွဲသို့ တက်ရောက်ရန် နိုင်ငံရေးပါတီပေါင်း (၉၁) ပါတီကို ဖိတ်ကြားခဲ့သည်၊ သို့သော်လည်း စုစုပေါင်းပါတီ (၅၁) ပါတီသာ တက်ရောက်ခဲ့ပါသည် (Eleven Media Group၊ ၂၀၂၁)။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ မေလ၊ ၂၁ ရက်နေ့တွင် နေပြည်တော်၌ပင် ကျင်းပပြုလုပ်သော ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေးတွင် ပါတီပေါင်း (၅၉) ခု တက်ရောက်ခဲ့ကြသည် (ဧရာဝတီ၊ ၂၀၂၁ဂ)။ SAC က အချိုးကျ ကိုယ်စားပြု ရွေးကောက်ပွဲစနစ် ကျင့်သုံးရန် အဆိုပြုကာ တိုင်းရင်းသားပါတီများကို ဆွဲဆောင်၍ သိမ်းသွင်းခဲ့ပါသည်။
ယခင်က EPPs တို့သည် တပ်မတော်ကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း ရဲရဲတင်းတင်း ပြောဆိုခဲ့သော်လည်း အချို့သော EPPs တို့က SACနှင့် လက်တွဲခဲ့ပါသည် (Myanmar Now၊ ၂၀၂၁)။ ဘိုဘိုမြင့် (၂၀၂၁) ၏ အဆိုအရ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေး စားပွဲဝိုင်းပေါ်တွင် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်အတွက် ဆွေးနွေးနိုင်ရန်၊ သွေးထွက်သံယိုမဖြစ်စေရန်နှင့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ တိုင်းရင်းသားအခွင့်အရေးများကို တောင်းဆိုရန်အတွက် SACနှင့် လက်တွဲခြင်း ဖြစ်ကြောင်း မွန်ညီညွတ်ရေးပါတီမှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောဆိုခဲ့ပါသည်။ ကချင်ပြည်နယ်တွင်း ပေါင်းစည်းပါတီဖြစ်သော KSPP သည် နေပြည်တော်တွင် SAC ခန့် ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်နှင့် သွားရောက် တွေ့ဆုံသောကြောင့် ၎င်းပေါင်းစည်းပါတီများထဲမှ တစ်ခုသည် KSPP မှ နုတ်ထွက်သွားခဲ့ပါသည်။ အလားတူပင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်နေ့ရောက်သည်နှင့် ANP မှ ဝါရင့်နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် တစ်ဦး ဖြစ်သူ အေးနုစိန်က SAC အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့လက်ခံလိုက်သည်နှင့် မရှေးမနှောင်းပင် ပါတီအနေဖြင့် ၎င်း၏ ရပ်တည်ချက်နှင့်ပတ်သက်၍ ပါတီဥက္ကဋ္ဌက -
တောင်းဆိုချက်တွေရတာလည်းမရှိ။ အဲဒါကြောင့် ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်နေတာတွေ ရခိုင်ပြည်နဲ့ ရခိုင် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် ဖြစ်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆတယ်။ အဲဒါကြောင့် နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီနဲ့ ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်မှုတွေကို ရပ်နားဖို့ ဗဟို အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ ကတော့ သဘောထားပေးပြီးဖြစ်တယ် ဟု ရှင်းလင်းပြောကြားခဲ့ပါသည် (Myanmar Now၊ ၂၀၂၁၊ စာပိုဒ် ၄)။
EPPs အများစုတွင် ခိုင်လုံသော မူဝါဒနှင့် နိုင်ငံရေးရပ်တည်ချက်တို့ မရှိကြပေ။ ၎င်းတို့သည် လတ်တလော အခြေအနေပေါ်မူတည်၍ အဆိုးဆုံးထဲမှ ထိခိုက်မှုအနည်းဆုံးဖြစ်နိုင်မည် ထင်သည့်အရာကိုသာ အလွယ်တကူ ရွေးချယ်တတ်ကြသည်။ ထို့အပြင် SAC သည် NLD အဖွဲ့ဝင်များကို လိုက်လံဖမ်းဆီး နေသောကြောင့် အချို့သောပါတီဝင်များက လုံခြုံရေးအတွက် စိုးရိမ်ပူပန်မှုရှိနေပါသည် (ဧရာဝတီ၊ ၂၀၂၁က)။ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဒုတိယ မဲအများဆုံး ရရှိသည့် SNLD ပါတီတစ်ခုတည်းသာလျှင် SAC ၏ မူဝါဒများသည် ဒီမိုကရက်တစ်စံချိန်စံနှုန်းများနှင့်သာမက ၎င်းတို့ပါတီမူဝါဒနှင့်လည်း မကိုက်ညီကြောင်း ထုတ်ပြန် ကြေညာခဲ့သည် (ဧရာဝတီ၊ ၂၀၂၁ခ)၊ ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့နှင့် လုံးဝ မပူးပေါင်းခဲ့ချေ။ ထို့ပြင်လည်း ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များသည် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ (CRPH) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ရာတွင် အလွန်အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်နေပါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် NUG အား ပါလီမန်မှ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသည့် NLD အဖွဲ့ဝင်များအပါအဝင် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့ပါသည်၊ သို့သော်လည်း ၎င်းသည် “ဗမာလူမျိုးကြီးစိုးနေမြဲဖြစ်ပြီး အုပ်စုအားလုံး၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် ကိုယ်စားပြုနိုင်ခြင်းမရှိကြောင်း စွပ်စွဲပြောဆိုမှုများရှိနေဆဲဖြစ်သည်” (Ware & Laoutides၊ ၂၀၂၁၊ စာပိုဒ် ၁၇)။ EPPs၊ အမျိုးသမီးနှင့်လူငယ် အဖွဲ့အစည်းများနှင့် EAOs အများစုသည် NUG (သို့မဟုတ်) CRPH တွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိပါ။ CRPH/NUG တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြသည့် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်များသည် EPPs အများစု၏ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်ဖြစ်သော ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပြည်ထောင်စု တည်ထောင်ရန်အတွက် နိုင်ငံရေးဆန္ဒ မရှိကြကြောင်း ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သူ Salween Tiger (၂၀၂၁) က မှတ်ချက်ပြုထားပါသည်။
ကြိုတင်တွက်ဆထားပြီးဖြစ်သည့်အတိုင်း ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များကို ပယ်ဖျက်ကြောင်း SAC မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ၊ ၂၆ ရက်တွင် ကြေညာခဲ့ပြီး (RFA မြန်မာပိုင်းအစီအစဉ်၊ ၂၀၂၁ခ)၊ ထိုအချိန်ကစ၍ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လအတွင်း ရွေးကောက်ပွဲသစ်အား ကျင်းပမည်ဟု ကတိပြုခဲ့ပါသည် (Al Jazeera၊ ၂၀၂၁)။ အနာဂတ်အတွက် ပြင်ဆင်ရာတွင် အထူးသဖြင့် EPPs နောက်လိုက်များက အာဏာသိမ်းခြင်းကို ရှုတ်ချစေကာမူ SACနှင့်ပူးပေါင်းသည့် EPPs ရင်ဆိုင်ရမည့် အမြင်သာဆုံး အခက်အခဲမှာ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ၎င်းတို့လူထုကြား ယုံကြည်မှု မတည်ဆောက်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ EPPs တို့သည် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံရေးရပ်တည်ချက် ကို ပြသနိုင်ရန် ခိုင်လုံသော ပါတီမူဝါဒတစ်ရပ် ထားရှိသင့်ပြီး စစ်တပ်ကို ခုခံတော်လှန်ရန် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်သင့်ပါသည်။ ထို့ပြင် ဒီမိုကရေစီရရှိရေးအတွက် အဓိက လုပ်ဆောင်နေသူများက EPPs အားလုံးကို ၎င်းတို့၏ ရှုထောင့်အမြင်များ မျှဝေနိုင်ရန် နေရာပေးကာ ဖိတ်ခေါ်ခြင်းဖြင့် အားလုံးပါဝင်ရေးမူနှင့် စုပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုပုံစံကို အလေးထား၍ ကျင့်သုံးလုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ နိုင်ငံရေးမြင်ကွင်းအသစ်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား အရေးပါလှသော EPPs တို့၏ သဘောထားဆန္ဒများမှာ ကင်းမဲ့နေဆဲဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံရေး အကွဲအဟဟောင်းများသည် သူ့နေရာနှင့်သူ ရှိနေဆဲဖြစ်သဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရက်တစ် ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရန် ခက်ခဲနေဦးမည် ဖြစ်ပါသည်။
မှတ်စု
၁။ မဲဆန္ဒနယ်တစ်ခုစီတွင် မဲအများဆုံးအနိုင်ရရှိသောပါတီ (သို့မဟုတ်) ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို အနိုင်ရသူအဖြစ် ကြေညာသော စနစ်ဖြစ်သည်။
၂။ စစ်တပ်ထောက်ခံသည့် USDP အား၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD က တောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရရှိခဲ့သည့်အချိန် အထိ နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခဲ့ပါသည်။
ကျမ်းညွှန်း
2008 Constitution of the Republic of the Union of Myanmar, Chapter 4, Legislature. http://myanmar-law-library.org/law-library/laws-and-regulations/constitutions/2008-constitution.html
Al Jazeera. (2021, August 1). Min Aung Hlaing says no Myanmar elections until 2023. https://www.aljazeera.com/news/2021/8/1/min-aung-hlaing-promises-myanmar-multi-party-elections-2023
BoBo Myint. (2021, February 8). Elected MP from Mon Unity Party to join the State Administration Council. Eleven Media Group. https://elevenmyanmar.com/news/elected-mp-from-mon-unity-party-to-join-state-administration-council
Callahan, M., & Myo Zaw Oo. (2019). Myanmar's 2020 elections and conflict dynamics. United States Institute of Peace. https://www.usip.org/sites/default/files/2019-04/pw_146-myanmars_2020_election_and_conflict_dynamics.pdf
Chandra, K. (2005). Ethnic parties and democratic stability. Perspectives on Politics, 3(2), 235-252.
Eleven Media Group. (2021, February 26). 53 political parties attend a meeting with the new UEC. https://elevenmyanmar.com/news/53-political-parties-attend-meeting-with-the-new-uec
Hnin Aye Hlaing & La Gyi Zau Lawn. (2019). Framing the constitution-making process for peace-building in Myanmar: The perspectives of ethnic armed organizations and civil society. Friedrich Ebert Stiftung. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/myanmar/15638.pdf
John Zaw. (2020, November 16). Ethnic parties suffer major losses in Myanmar election. UCA News. https://www.ucanews.com/news/ethnic-parties-suffer-major-losses-in-myanmar-election/90310
Kachin News Group. (2020, December 1). Ethnic political parties in Kachin State grapple with electoral losses. BNI Multimedia Group.https://www.bnionline.net/en/news/ethnic-political-parties-kachin-state-grapple-electoral-losses
Knirsch, T. S. & Heugas, A. (2020). Elections 2020 in Myanmar and the possible influence of ethnic parties. Konrad Adenauer Stiftung. https://www.kas.de/documents/252038/7938566/Elections+Myanmar+2020+In-fluence+Ethnic+Parties.pdf/08eaf959-051d-8648-414f-d5bed4bb4495?version=1.1&t=1599122247170
Lidauer, M. (2012). Democratic dawn? Civil society and elections in Myanmar 2010-2012. SAGE Journals, 31, 97-123. https://doi.org/10.1177/186810341203100204.
Martin, M, F. (2021). The importance of ethnic minorities to Myanmar’s future. [Policy paper]. Stimson. https://www.stimson.org/wp-content/uploads/2021/06/The-Importance-of-Ethnic-Minorities-to-Myanmar-1.pdf
Myanmar Now. (2021, May 5). ANP chair says the party may end its association with the junta. Myanmar Now. https://myanmar-now.org/en/news/anp-chair-says-party-may-end-its-association-with-junta
Myanmar Information Management Unit. (2020a, October 28). 2020 general elections cancelled areas (Union Election Commission, as of 27 October 2020). http://www.themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_2020_Election_Cancelled_Areas_As_of_27_Oct_IFES_MIMU1713v02_28Oct2020_A3.pdf
Myanmar Information Management Unit. (2020b, November 24). Amyotha Hluttaw election results. https://themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_Amyotha_Hluttaw_Election_Results_2020_IFES_MIMU1707v02_24Nov2020_A3.pdf
Myanmar Information Management Unit. (2020c, November 24). Pyithu Hluttaw election results. https://themimu.info/sites/themimu.info/files/documents/Map_Pyithu_Hluttaw_Election_Results_2020_IFES_MIMU1707v02_24Nov2020_A3.pdf
Naw Gladys Maung Maung. (2020). Getting ready for the 2020 general election: Ways to improve the campaign strategies of ethnic political parties in Myanmar. The Salween Institute for Public Policy. https://www.salweeninstitute.org/uploads/1/2/6/3/12630752/epp_2020_election_web.pdf
Ndulo, M. & Lulo, S. (2010). Free and fair elections, violence and conflict. Cornell Law Faculty Publications, 186. https://scholarship.law.cornell.edu/facpub/186/
RFA Burmese. (2020, October 7). မျက်နှာသစ်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေ ကပ်ရောဂါကာလ ဘယ်လိုမဲဆွယ်ကြသလဲ [How new MPs undertake an election campaign during the pandemic] [Video]. Facebook. https://www.facebook.com/watch/?v=359515521863963
RFA’s Myanmar Service. (2021a, January 28). Myanmar’s military refuses to rule out coup over election fraud claims. VOA News. https://www.voanews.com/east-asia-pacific/myanmars-military-refuses-rule-out-coup-over-election-fraud-claims
RFA’s Myanmar Service. (2021b, July 26). Myanmar’s junta annuls 2020 election results, citing voter fraud. Radio Free Asia. https://www.rfa.org/english/news/myanmar/annulled-07262021204753.html
Salween Tiger. (2021, June 19). ဖက်ဒရယ်စနစ်နဲ့ဆန့်ကျင်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေလုပ်နေတဲ့လူတွေဟောတဲ့ ဖက်ဒရယ်တရားနားထောင်ရတာလောက် နားကလောတာ ဘာမှ မရှိ။ [There is nothing better than listening to federalism being preached by people who are doing things that are against the federal system] [Status update]. Facebook. https://www.facebook.com/salweentiger/posts/3001228006830626
Stokke, K. (2019). Political representation by ethnic parties? Electoral performance and party-building processes among ethnic parties in Myanmar. Journal of Current Southeast Asian Affairs, 38(3), 307-336. https://doi.org/10.1177/1868103419893530
Su-Ann Oh. (2020). Parties and their significance in the Myanmar 2020 general election. ISEAS Perspective, 100.
Su Mon Thant. (2020). Party mergers in Myanmar: A new development. ISEAS Publishing. https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2020/04/TRS8_20.pdf
The Irrawaddy. (2021a, September 1). 100 Senior NLD Leaders Arrested and Charged Since Myanmar Junta’s Coup. The Irrawaddy. https://www.irrawaddy.com/news/burma/100-senior-nld-leaders-arrested-and-charged-since-myanmar-juntas-coup.html
The Irrawaddy. (2021b, February 24). Myanmar’s Key Parties Reject Regime’s Election Body Invites to Meet. https://www.irrawaddy.com/news/burma/myanmars-key-parties-reject-regimes-election-body-invites-meet.html
The Irrawaddy. (2021c, May 21). စစ်ကောင်စီ၏ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နှင့်နိုင်ငံရေးပါတီ ၅၉ ပါတီတွေ့ဆုံ. ဧရာဝတီ [59 ethnic political parties meet with military council election commission]. https://burma.irrawaddy.com/news/2021/05/21/242096.html
Transnational Institute. (2015). Ethnic politics and the 2015 election in Myanmar: What now for ethnic politics? Transnational Institute. https://www.tni.org/en/publication/ethnic-politics-and-the-2015-elections-in-myanmar
Ware, A. & Laoutides, C. (2021). Myanmar: Post-coup scenarios and implications for humanitarian actors. Centre for Humanitarian Leadership. https://centreforhumanitarianleadership.org/research/publications/myanmar-post-coup-scenarios-and-implications-for-humanitarian-actors/
Turnell, S. (2011). Myanmar in 2010: Doors open, doors close. Asian Survey, 51(1), 148–154. https://doi.org/10.1525/as.2011.51.1.148