မခြင်္သေ့ / Ma Chinthe (English translation by Nicole Tu-Maung; scroll below for translation)
အခုတလော မိုးက မထင်ရင်မထင်သလို ရွာရွာချတတ်သည်။
သူ့ပိုင်ရှင် မိန်းကလေးက အမြဲတမ်း ပလတ်စတစ်အခွံနဲ့ ကာထားပေးပြီးသားမို့လို့ ဖုန်းကလေးအတွက်ကတော့ တော်သေးသည်။ တစ်ခါ တစ်ခါ အိတ်ထောင်ထဲက ထိုးထွက်နေတဲ့အခါမျိုးတော့ ဖုန်းကလေး မိုးရေ နည်းနည်းစိုတတ်တာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ရပါတယ်။ မိန်းကလေးက အမြဲတမ်း သူ့ကို ဂရုတစိုက်ရှိလှသည်။ ပလတ်စတစ်အခွံတောင်မှ တစ်လကြား တစ်ခါ လဲလှည့်ပေးလေ့ရှိသည်။ အခွံလေးပေါ်မှာတော့ ရောင်စုံခြယ် စတစ်ကာမျိုးစုံနဲ့ တန်ဆာဆင်ပေးထားပြန်တော့ ဖုန်းကလေးသည် တော်တော် အချစ်ခံရမှန်း အသိသာသည်။ သူကလည်း မိန်းကလေးဘဝအတွက် မရှိမဖြစ် အရေးပါတာကိုး။ အထူးသဖြင့် မိန်းကလေးချစ်သူနဲ့ မိန်းကလေးကြားမှာတော့ ဖုန်းကလေး မပါမဖြစ်။
“ကိုကို နိုးပြီလား နိုးရင် ပြောနော်”
ဖုန်းကလေးသည် မိန်းကလေးအပါးမှာ မနက်အိပ်ရာနိုးရင်နိုးချင်း မိန်းကလေးချစ်သူဆီ မှတ်စာပို့ရန် အမြဲတမ်း အဆင့်သင့်ရှိနေတတ်သည်။ မိန်းကလေးက ဒီမှတ်စာကို နေ့စဥ် မပျက်မကွက် ပို့နေကျ။
“ကိုကို နိုးပါပြီ အခု သင်တန်းဆင်းရတော့မှာမို့ ညနေ အလုပ်အားတော့မှ စကားပြောကြမယ်နော်”
မိန်းကလေးချစ်သူ စာပြန်လေ့ရှိသည်။ သမီးရည်းစားသက်တမ်း ၁ နှစ်ကြာမှာ မိန်းကလေးချစ်သူက ရုရှားကို စစ်ပညာတော်သင်နဲ့ ထွက်ရလေသည်။ အဲ့ဒီအခါတုန်းက မိန်းကလေးခမျာ တအိအိနဲ့ ငိုတာ ဖုန်းကလေး ခုထိ သတိရသေးသည်။ အဲ့နောက်ပိုင်းကစပြီး မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူကြားမှာ ကူးလူးဆက်သွယ်မှုမှာ ဖုန်းကလေး ပိုပြီး အထင်ကရ ဖြစ်လာသည်။ အခုဆို မိန်းကလေးချစ်သူ နိူင်ငံခြားမှာ ၂ နှစ်လောက်ရှိနေပြီ ဖြစ်လေသည်။ နောက်နှစ်ထဲတော့ သင်တန်းပြီးမယ် ကိုကို ပြန်လာတော့မယ်လို့ မိန်းကလေးချစ်သူ ပြောတာ တစ်ခါ ဖုန်းကလေး ကြားဖြတ်နားထောင်ဖူးသည်။
အချိန်ကွာခြားတာတစ်ကြောင်း၊ သင်တန်းဆင်းရတာတစ်ကြောင်းကြောင့် မိန်းကလေးချစ်သူက မြန်မာစံတော်ချိန် မနက်ပိုင်းဆို မအားတတ်ဘူးဆိုတာ ဖုန်းကလေးလည်း သိသည်။ ရန်ကုန်မြို့ညနေ နေဝင်ချိန် ၈ နာရီ ၉ နာရီလောက်ဆိုရင်တော့ ဖုန်းကလေးတစ်ကိုယ်လုံး ပူကျစ်လာတဲ့အထိ မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူတို့ စကားပြောကြသည်။ တစ်ခါတစ်လေတော့ မိန်းကလေး ဖုန်းကလေးကို အိပ်ရာပေါ် ပစ်ထားပြီး ကွန်ပြူတာနဲ့ ပြောကြသည်။ အဲ့လိုအခါမျိုးကျ ဖုန်းကလေးအတွက် ပျင်းဖို့ကောင်းသည်။ အရေးမပါဘူးလို့ ဖုန်းကလေး သူ့ကိုယ်သူ ထင်သည်။
တစ်ခေါက်ကဆို မိန်းကလေး သူ့ချစ်သူနဲ့ စိတ်ကောက်တာ ဖုန်းကလေးခမျာ ကြားထဲက နေမထိ ထိုင်မသာတွေ ဖြစ်ရသည်။ မိန်းကလေးချစ်သူက တဂွမ်ဂွမ် ဖုန်းခေါ်သည်။ မိန်းကလေးက လုံးဝ ဖုန်းကလေးကို မကိုင်။ မိန်းကလေးချစ်သူ ဘယ်လောက်ခေါ်သလဲ ဘာမှတ်စုတွေများ ပို့သလဲ သိရအောင်လို့တော့ ကောက်တော့ကြည့်သည်။ လူသားတွေရဲ့ အချစ်က ရှုပ်ထွေးဆန်းပြားလွန်းလှလေသည်။ ဒါပေမဲ့ ခဏနေ သူတို့ (ဖုန်းကလေးကြောင့်ပဲ) ပြန်အဆင်ပြေသွားမယ်ဆိုတာ သိနေကျဆိုတော့လည်း အားအင်ဘယ်လောက်ကုန်ကုန် ကြားထဲကနေ သူ့ ဖန်သားပြင်ကို သူ့ပိုင်ရှင် မိန်းကလေးအတွက် အဆင့်သင့် လင်းပေးရင် ပျော်ရသည်။
*
မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူသည် တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝမှာ တွေ့ကြတာဆိုပေမဲ့ တက္ကသိုလ်နယ်မြေပေါ်မှာ တွေ့ကြတာတော့ မဟုတ်ပေ။
ဆယ်တန်းပြီးတော့ မိန်းကလေး မီတဲ့အမှတ်က ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ။ ရန်ကုန်မြို့အပြင်နားက ဆေးဘက်ဆိုင်ရာတက္ကသိုလ်က မိန်းကလေးလူဦးရေ ပိုများသည်။ လူတစ်ဖက်သားကို ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးတဲ့ ဆေးပညာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ နာ့စ်တို့၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာကလို ဓါတ်ခွဲ ဓါတ်မှန်ရိုက်တာတို့ ဆီးစစ် သွေးစစ်တာတို့လို ဘာသာရပ်တွေမှာ အလိုလိုနေရင်း မိန်းကလေးလူဦးရေ များတယ်ဆိုတာ မိန်းမဆိုတာ ပင်ကိုသဘာဝကိုက ယုယကြင်နာတတ်လို့ ဒီလိုအလုပ်မျိုးတွေနဲ့ ကိုက်တယ်လို့ လူတွေက ဆိုကြသည်။ ဖုန်းကလေးတို့အတန်းအစားမှာ အန်းဒရွိန်းနဲ့ အက်ပဲလ် ကွာသလိုမျိုး ယောင်္ကျား မိန်းမ ကွာခြားတယ်လို့ ပြောချင်ကြတာလား မသိ။ ဒါဆို ဘာလို့ ဆရာဝန်ဖြစ်ဖို့အတွက် တက်ရတဲ့ ဆေးကျောင်းကျတော့ ယောင်္ကျားလေးရော မိန်းကလေးရော လူဦးရေ မတိမ်းတယိမ်း ရှိရတာလဲ ဖုန်းကလေး အံ့အားသင့်ရပြန်သည်။
လူသားတွေရဲ့ ဘဝဖြစ်တည်မှုက ဖုန်းကလေးတို့လို မဟုတ်ပေ။ ဖုန်းကလေးတို့ဖြစ်တည်ချက်ကတော့ ရှင်းသည်။ ဖုန်းကလေးကို လူအချင်းချင်း ဆက်သွယ်ဖို့ အများဆုံး ဝယ်တဲ့လူလည်း ရှိသလို ဂိမ်းဆော့ဖို့ ဝယ်တဲ့လူ ဓါတ်ပုံရိုက်ဖို့ ပုံလှလှထွက်စေတဲ့ ကင်မရာကောင်းကောင်းပါမပါ စိစစ်ပြီး ဝယ်တဲ့လူလည်း ရှိသည်။ နောက်မှသာ ဖုန်းကလေးလို ပိုင်ရှင်ကို အတွယ်အတာပိုလာတာ၊ ပိုင်ရှင်ဖြစ်ချင်တာကို အလိုလိုနေရင်း သတိမူမိလာတာကတော့ တစ်မျိုးပေါ့လေ။ ဘယ်လိုကြောင့်ပဲ ဝယ်ဝယ် လူတွေကြား အချင်းချင်း ပေါင်းကူးဆက်ဆံပေးရမယ်ဆိုတာတော့ ဖုန်းကလေးရဲ့ ပင်မအလုပ်တစ်ခုလို့ ဖုန်းကလေး ထင်သည်။ ကိစ္စများမြောင် လူတို့ဘောင်ဆိုသလို လူတွေရဲ့ ဖြစ်တည်ချက်ကတော့ မွေးလာရာကနေ သေတဲ့အထိ ဘယ်လိုလူမျိုး ဖြစ်မလဲဆိုတာ ခန့်မှန်းရခက်သည်။ ပွေလီလှပေသည်။
ဖုန်းကလေးပိုင်ရှင် မိန်းကလေးကိုယ်တိုင်လည်း တကယ်တမ်း ဘာဖြစ်ချင်သလဲဆိုတာလည်း ဖုန်းကလေးမသိပါ။ သူ အမှတ်မီတဲ့ကျောင်းသာ ဘွဲ့တစ်လုံးရဖို့ တက်ရမယ်ဆိုတာ အလိုလို ဖွင့်မပြောဘဲ မိန်းကလေး ခံယူထားတယ် ထင်သည်။ အဲ့လိုဆိုပြန်တော့လည်း ဖုန်းကလေးနဲ့ မိန်းကလေး နေ့စဥ် လက်ပွန်းတတီးနေပေမဲ့ မိန်းကလေး ဘာတွေတွေးနေပြန်သလဲ ခန့်မှန်းရခက်နေပြန်သည်။
ဖုန်းကလေးပိုင်ရှင်တက်တဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာတက္ကသိုလ်က မိန်းကလေးများတယ်ဆိုပြီး စစ်ပညာတက္ကသိုလ်ဘက်က ကျောင်းသားတွေ အပိုးအပမ်းလာကြသည်။ စစ်ပညာတက္ကသိုလ်ကျတော့ မိန်းကလေးတို့ကျောင်းနဲ့ ပြောင်းပြန်။ ယောင်္ကျားလေးတွေသာ ဝင်ခွင့်လက်ခံသည်။ အဲ့တော့လည်း တက္ကသိုလ်ပရိဝဏ်ချင်း ဝေးပေမဲ့ ကျောင်းနှစ်ကျောင်းကြား အောင်သွယ်တော်တွေများတာ မဆန်းပေ။ မိန်းကလေးချစ်သူနဲ့ မိန်းကလေးကလည်း ကြားထဲက အောင်သွယ်တော်သူငယ်ချင်းတစ်ယောက် မိတ်ဆက်ပေးလို့ တွေ့ရခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ဒါတောင်မှ အောင်သွယ်တော်က အစပိုင်းပဲပါသည်။ မိန်းကလေးဆီက ဖုန်းနံပါတ်ရပြီးနောက် သူတို့နှစ်ယောက် စကားပြောတာ ဖုန်းကလေးသာ အသိဆုံးဖြစ်လာသည်။ အမှန်တိုင်းပြောရရင် ဖုန်းကလေးသာ မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူကြားက အောင်သွယ်တော် အစစ်လေ။
*
ပထမဆုံးတွဲတဲ့ ရည်းစားဆိုတော့ မိန်းကလေးက အတွယ်အတာပိုသည်။ မိန်းကလေးချစ်သူက တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားတောင်မှ ရိုးရိုး မေဂျာတန်းက မဟုတ်။ တစ်ချိန်ချိန်မှာ ဂုဏ်သရေရှိ စစ်ဗိုလ်တစ်ယောက်ဖြစ်လာနိူင်တဲ့သူဆိုတော့ မိန်းကလေးမိဘတွေဘက်ကလည်း ကြည်ဖြူမယ်လို့ မိန်းကလေးထင်သည်။ မိန်းကလေးမေမေလည်း မိန်းကလေးမှာ ချစ်သူရှိတာ ရိပ်မိပေမဲ့ မတွဲနဲ့ မတားတာ ဒါကြောင့် ဖြစ်ပေမည်။ လူငယ်ဆိုတော့လည်း တက္ကသိုလ်တက်နေချိန်တွေမှာ တခြားကိစ္စတွေထက် အချစ်သဘောသဘာဝကိုသာ ဦးစားပေး ရင်ခုန်ချင်ကြသည်။ သူတို့ အတန်းပြေးပြီး ကန်တော်ကြီးစောင်းမှာ အနမ်းချင်းဖလှယ်ချင် ဖလှယ်ကြမည်။ ညနေစောင်းရင် တရုတ်တန်းအလယ်ကောင်က ကန့်လန့်ကာတွေ အပြည့်ကာထားလို့ မှောင်နေတဲ့ အအေးခန်းစားသောက်ဆိုင်လေးမှာ ဆူရှီ ဝင်စားချင် စားကြမည်။
“အရမ်းချစ်တယ် ကိုကို”
“ကိုကိုလည်း အရမ်းချစ်တယ်”
မြေနီကုန်းမှာ တစ်ခါတစ်လေ မိုးခိုရင်း ရခိုင်မုန့်တီဝင်စားကာ ချစ်တမ်းချင်း ညည်းတဲ့အခါလည်း ညည်းကြသည်။ ထီးလေးကွယ်ပြီး လူမမြင်အောင် အနမ်းမိုးသဲတာတော့ ဖုန်းကလေးက မျက်နှာပူပူနဲ့ ကြည့်ရသည်။ တစ်ခါတစ်လေ သူတို့ နမ်းတာကို ဖုန်းကလေးကို တမင်မှတ်တမ်းတင်ခိုင်းတာမျိုးလည်း ရှိတတ်သည်။ ဖုန်းကလေးရဲ့ မမ်မိုရီထဲမှာက မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူရဲ့ အချစ်မှတ်တမ်းတွေချည်းသာ ဖြစ်လေသည်။
“ကိုကိုတို့ ဘွဲ့ရပြီးရင် နှစ်ဖက်မိဘ အသိပေးပြီး လက်ထပ်ဖို့ စီစဥ်ရတာပေါ့”
ဖုန်းကလေးလာတဲ့ အနောက်နိူင်ငံတွေကလို ခုမြင် ခုတွဲ ခုချစ် ခုပြတ်တာမျိုး မဟုတ်တော့ ဖုန်းကလေးက သူတို့ အချစ်ကို ပို လေးစားသည်။ သူတို့အချစ်ကိုယ်စား ဖုန်းကလေးက သူ့မိတ်ဆွေတွေကို ကြွားဝါဂုဏ်ယူရသည်။
တစ်ယောက်ဆို တစ်ယောက် ပိတောက်ဆို ပိတောက်တွဲကြတဲ့ ချစ်သူတွေဆိုတာ အနောက်နိူင်ငံတွေမှာ ရှားတယ်လို့ ဖုန်းကလေးနဲ့ တစ်ဘတ်ချ်တည်းဆင်းတဲ့ မိတ်ဆွေတွေက တစ်ခါတစ်လေ အယ်လ်ဂိုရင်သမ်တွေကနေ ဆုံရင် ပြောပြကြသည်။ သူတို့ပိုင်ရှင်တွေဆို သူတို့ကို ဂရုလည်း သိပ်မစိုက်ကြ၊ ဒီတစ်လုံးပျက်ရင် နောက်တစ်လုံးပြောင်းမယ်ဆိုတဲ့ စိတ်နဲ့ ဆက်ဆံကြသတဲ့။ အဲ့တော့ သူတို့တွေ သမီးရည်းစားဆက်ဆံရေးကိုလည်း ရေလဲသုံးကြတယ်ဆိုတာ မဆန်းတော့ပေ။
ဖုန်းကလေးပိုင်ရှင် မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူကတော့ သူတို့အချစ်ရေးအနာဂတ်ကို ရေရှည်စီမံကိန်းချထားပြီးပြီ ဖြစ်လေသည်။ မိန်းကလေးချစ်သူ ကျောင်းပြီးရင် ရုရှားကို ပညာတော်သင် ၃ နှစ်သွားရမည်။ အဲ့အတောအတွင်းမှာ မိန်းကလေးကလည်း အလုပ်လုပ်ရင်း ပိုက်ဆံစုကာ မိန်းကလေးချစ်သူပြန်အလာကို စောင့်မည်။ မိန်းကလေးချစ်သူ ပညာတော်သင်ပြီး ပြန်လာရင် နိူင်ငံတော်ကလည်း စစ်ဗိုလ်တစ်ယောက်အနေနဲ့ ရာထူးအလုပ်အကိုင် အဆင့်သင့် အာမခံထားပြီးသားဆိုတော့ ကြင်စဦး ဇနီးမောင်နှံအတွက် ဘဝအသစ်တစ်ခု ထူထောင်ဖို့ အားလုံး ပြည့်စုံပေလိမ့်မည်။
ဒါပေမဲ့ သူတို့စီမံကိန်းထဲမှာ ဒီနှစ်ထဲ စစ်အစိုးရ အာဏာသိမ်းမယ်ဆိုတာတော့ မပါခဲ့ဘူးလေ။
*
အဲ့ဒီနေ့က တစ်ကယ်ကို မှတ်မှတ်ရရ။ မိန်းကလေးမနိုးခင်မှာတင် ဖုန်းကလေးဆီ တဂွမ်ဂွမ် မှတ်စာတွေဝင်သည်။ နိူင်ငံရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မိန်းကလေးထက်ပို နှံ့စပ်ကြတဲ့ မိန်းကလေးသူငယ်ချင်းတချို့က မနက် အာရုဏ်မတက်ခင် အာဏာသိမ်းသွားတာကို မိန်းကလေးထက် စောသိကြသည်။ မိန်းကလေးကို ဖေ့ဘုတ်လင့်တွေ လှမ်းပို့ကြသည်။
မိန်းကလေးနိုးလာတော့ သူ့ကိုကိုဆီတောင် မှတ်စာချက်ချင်း ပုံမှန်လို မပို့နိူင်။ ဒလဟောဝင်လာတဲ့ သတင်းတွေ ဖတ်ပြီး ဘာလုပ်လို့ ဘာကိုင်ရမှန်း ချက်ချင်းမသိ။
“ကိုကိုရေ မြန်မာပြည်က သတင်းတွေ ကြားပြီးပြီလား”
“အင်း ကိုကို ဖေ့ဘုတ်ပေါ်မှာ တွေ့တယ်”
“ကိုကိုရယ် ဒါဆို ဘာတွေဖြစ်လာမှာလဲ မသိဘူး ဒုက္ခပဲနော်”
“သိပ် စိတ်မပူပါနဲ့ အားလုံးအဆင်ပြေသွားမှာပါ”
မနက်စာစားရင်း မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ကိုကို မှတ်စာ အပြန်အလှန်ပို့ဖြစ်ကြသည်။ မိန်းကလေးအမေကလည်း သူတို့ခေတ်ကလို စစ်တပ်အုပ်ချုပ်ရေးကြီးအောက် ပြန်မရောက်ပါစေနဲ့လို့ တဖျစ်တောက်တောက် မြည်တွန်နေလေသည်။
အဲ့ဒီနေ့က ဖုန်းကလေး အား ခဏ ခဏ ကုန်လေသည်။
*
ဖုန်းကလေးရဲ့ ခုနောက်ပိုင်းအလုပ် အသစ်ကတော့ မှတ်တမ်းတင်ဓါတ်ပုံ။ အရင်က မိန်းကလေး သူ့သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ အပြင်သွား မုန့်စား ဘာညာလောက်သာ မှတ်တမ်းတင်ရပေမဲ့ အခုတော့ ဖုန်းကလေး မှတ်တမ်းမှာ ရန်ကုန်မြို့တခွင် ဆန္ဒပြမှုပုံရိပ်တွေ နေရာယူများလာသည်။ မိန်းကလေးတို့ တက္ကသိုလ်က ကျောင်းသားကျောင်းသူတွေကလည်း စစ်တပ်ကို ဆန္ဒပြဖို့ ကျောင်းမတက်ပဲ
CDM (civil disobedience movement) မှာ သပိတ်မှောက် ပါဝင်လာကြသည်။
လှည်းတန်းဘက်မှာ ဆန္ဒပြပွဲတွေ အကြီးအကျယ်ဖြစ်တော့ မိန်းကလေးလည်း သူ့သူငယ်ချင်းတစ်အုပ်နဲ့ ပါသွားသည်။ အရင်က နိူင်ငံရေးဆိုတာ ဖေ့ဘုတ်ပေါ်မှာ ရေးတဲ့ ရယ်စရာ ဟာသတွေလောက်၊ တစ်ခုခုဆို အမေစု ပြောသမျှ လုပ်သမျှ အကောင်းထင်ခဲ့တဲ့ မိန်းကလေး အခုတော့ နိူင်ငံရေးကို ရိပ်ပါးစွန်းချည်လောက် သဘောပေါက်လာသည်။ ဖုန်းကလေးထဲကနေတဆင့် နယ်စပ်ဘက်တွေမှာ စစ်တပ်ရဲ့ ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်မှုတွေကို ပုံတွေကနေ မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့လာရသည်။ တစ်ခါတစ်လေ အဲ့ပုံတွေကြည့်ရင်း မိန်းကလေး မျက်ရည်တွေကျတာ ဖုန်းကလေးတွေ့လေသည်။
မိန်းကလေးခမျာ အသည်းပဲ ငယ်လှချည်လားလို့ ဖုန်းကလေးတွေးမိပေမဲ့ အရင်က နုနယ်လှတဲ့ သူ့ပိုင်ရှင် မိန်းကလေးကို ဒီလို ဒေါသောနဲ့ တွေ့ရတာ ဖုန်းကလေးအတွက် တစ်မျိုး ဆန်းနေပြန်သည်။ လူတွေက ဖုန်းကလေးတို့ မဟုတ်။ သူတို့ သက်တမ်းတလျှောက် ပြောင်းလဲနိူင်သည်။ ပြောင်းလဲလို့လည်း ရသည်။
မိန်းကလေး ဒီလိုစာတွေ ပုံတွေ အဖတ်များလာလေလေ ညဥ်အရ ဖုန်းကလေးကလည်း အဲ့ဒီသတင်းတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့သတင်းတွေ ထပ်ထပ် အကြံပေးမိပြန်သည်။ အဲ့တော့လည်း မိန်းကလေး သူတို့ ဗမာလူမျိုးတွေ အရင်က ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ဘယ်လိုဖိနှိပ်ညှင်းပန်းခဲ့သလဲဆိုတာတွေ ဖတ်မိလာသည်။ ဗမာလူမျိုးကြီးဝါဒတွေအကြောင်း၊ ယောင်္ကျား မိန်းမ ခွဲခြားဆက်ဆံရေးတွေအကြောင်း၊ ဗုဒ္ဓဘာသာကို နိူင်ငံရေးအရ ဘယ်လို အသုံးချသလဲဆိုတာတွေအကြောင်း ဖတ်မိလာသည်။
အာဏာစစသိမ်းချင်းက ဆန္ဒပြပွဲတွေမှာ “အမေစုကျန်းမာပါစေ” လို့ အရင်က အာခေါင်ခြစ် အော်ခဲ့သလောက် အခုတော့ မိန်းကလေး အော်တဲ့ သံချပ်တွေ ပြောင်းသွားသည်။
“ပြည်သူ့အာဏာ ပြည်သူ့ပြန်ပေး”
“ဒို့ပြည်သူတွေ ညီရဲ့လားဟေ့”
“ညီတယ်ဟေ့ ညီတယ်ဟေ့”
မိန်းကလေး ပြောင်းလဲလာသည်ဆိုတာကို ဖုန်းကလေးက လက်ပွန်းတတီးနေသူဆိုတော့ တစ်နေ့ တစ်နေ့ တစိမ့်စိမ့် သိရပေမဲ့ မိန်းကလေးချစ်သူအတွက်ကတော့ ရုတ်တရက်ကြီး ဖြစ်ချင်ဖြစ်နေနိူင်လေသည်။
“ကိုကို ဟိုနေ့က ဖုန်းခေါ်တာ ဘာလို့ မကိုင်တာလဲ”
“ကျောင်းက သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတစ်ခုလုပ်ဖို့ အစည်းအဝေးရောက်နေလို့ ကိုကို ဆောရီးနော် ဖုန်းကိုတောင် မကြည့်မိဘူး”
ဟုတ်သည်။ အဲ့နေ့က မိန်းကလေး အလုပ်များသည်။ ဖုန်းကလေးက အရင်ကလို မိန်းကလေးအကြိုက်ပို့ထားတဲ့ ဖေ့ဘုတ် နိုတီတွေတောင် မကြည့်ဘူးလေ။ သူ့ကိုကို ဖုန်းခေါ်တာတွေလည်း လွတ်သွားသည်။
“ဒီလို ညနေစောင်းကြီးတွေ အပြင်တွေ လျှောက်သွားနေတာပေါ့ အဝေးက ကိုယ့်ချစ်သူ ဖုန်းတောင် အချိန်ပေးပြောရလောက်အောင် မအားတော့ဘူးပေါ့”
“ကိုကို့ကို တမင် မပြောချင်လို့ ဖုန်းမကိုင်တာ မဟုတ်ပါဘူး ဒီမှာလည်း ကိုကို သိတဲ့အတိုင်း နိူင်ငံရေးက မငြိမ်မသက်ဖြစ်နေတာ လူငယ်တွေရဲ့ အနာဂတ်တွေအတွက် လူငယ်တွေပဲ လုပ်ရမှာလေ ကိုကို ကိုကို့ကိုတောင် ဒီမှာ အတူတူ တိုက်ပွဲဝင်စေချင်တာ ရှိစေချင်တာ”
“နေပါဦး ခုတော့ ကိုကို့ချစ်သူ ဇနီးလောင်းက နိူင်ငံရေးသမားပေါက်စဖြစ်နေပြီလား”
မိန်းကလေး အားရပါးရ စမယ့်စကားက သူ့ကိုကို ခနိုးခနဲ့ မေးတဲ့စကားကြောင့် ပြတ်သွားလေသည်။ စကားကို ပက်ခနဲ ပြန်ပြောနေကျ မဟုတ်တော့ ရုတ်တရက် မိန်းကလေး ဘာပြန်ပြောရမှန်းမသိ။ သူ့ကိုကိုက သူ့ကို အားပေးလိမ့်မယ်လို့ မိန်းကလေး ထင်ထားခဲ့တာမလား။ မိန်းကလေး နှုတ်ဆွံ့နေချိန် သူ့ကိုကိုက ဆက်ပြောလေသည်။
“ကိုကို့အလုပ်ဆိုတာလည်း စစ်တပ်နဲ့ မပတ်သက်မနေရဆိုတာ မေ့နေပြီလား ကိုကို အခုလို ပညာတော်သင်ထွက်နိူင်တာလည်း စစ်တပ်ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုတွေကြောင့်ပဲလေ အခု ဒီလိုတွေကြောင့်လည်း ကိုကို မြန်မာပြည်ကို ထင်ထားတာထက် စောပြန်လာဖြစ်တော့မယ် ကိုကို သင်နေတဲ့ ပညာတွေက နယ်စစ်မှာ မငြိမ်မသက်ဖြစ်နေတာတွေကို တုံ့ပြန်ဖို့အတွက် သင့်တော်တော့ အထက်လူကြီးတွေက ကိုကို့ကို လိုအပ်နေပြီလေ ဒါကလည်း အဆိုးက အကောင်းပဲပေါ့ ကိုကိုတို့ လက်ထပ်ဖို့အတွက် ပြင်ဆင်နေတာတွေ ကိုကို ပြန်လာရင် သေသေချာချာ နှစ်ယောက်တူတူ ပြင်ဆင်လို့ ရတာပေါ့ ဒါတွေကို ပြောပြချင်နေတာ ကိုကိုတို့ အိမ်ထောင်ရေးအတွက် ဘာမှ ပူစရာလည်း မရှိတော့ဘူး ကိုကို့ လစာကလည်း လင်မယား နှစ်ယောက်စာတော့ အေးအေးဆေးဆေး လောက်ငရုံမက ပိုတောင် ပိုလျှံဦးမယ်လေ ကိုကိုအနေကလည်း မင်းကို ကျောင်းသပိတ်မှောက်တာ ဒီလောက်ရပ်သင့်နေပြီ ထင်တယ် ဗိုလ်ကတော်တစ်ယောက်က ဘွဲ့တစ်လုံးတောင် မရှိဘူးဆိုတာတော့ မဟုတ်သေးဘူးလေ နောက်မှသာ အလုပ်မလုပ်ဘဲ ကိုကို့လစာ သက်တောင့်သက်တာ ထိုင်စားစမ်းပါ အခု ဆန္ဒပြတာတွေက တော်ရုံတန်ရုံလောက်ဆို တော်သင့်ပြီပေါ့ အစကတော့ စိတ်ပြေလက်ပျောက်ဆိုတော့ ကိုကိုလည်း သိပ်မတားခဲ့ဘူးလေ ကိုကို ခွင့်ပြုပေးထားခဲ့တယ် အခုတော့ ကိုကိုတို့နှစ်ယောက် ဘဝရှေ့ရေးအတွက် ကိုကို လက်နဲ့ရေးထားတာကို ခြေနဲ့ဖျက်သလို ဖြစ်နေမှာ စိုးတယ်”
“ကိုကို့ခွင့်ပြုချက်ရမှ လုပ်ရမယ်လို့ ဆိုလိုတာလား စစ်တပ်ရဲ့ ဖိနှိပ်မှုအောက်မှာ အခုလို ခံနေရတာ ကိုကိုမို့လို့ အဆိုးထဲက အကောင်းရှာနိူင်တယ်နော် ကိုကို့ကို လူငယ်တစ်ယောက်ဆိုတော့ နားလည်မယ်ထင်ထားတာ ကိုကို့စစ်တပ်ကို ဒီလောက်ခင်တွယ်နေရင် ရှေ့ရေးဆိုတာ တိုင်ပင်လို့ မရဘူး အံ့သြလွန်းလို့ ဒီထက်ပိုပြီး ပြောစရာ စကားမရှိတော့ဘူး”
ရင်တွေခုန်လာလွန်းလို့ ပြောချင်တာတွေ အဆီအငေါ်မတည့်ပြောပြီး သူ့ချစ်သူ စကားပြန်ပြောချိန်မရခင် မိန်းကလေးကို ဖုန်းကိုပိတ်ချလိုက်သည်။ ပြီးတော့ မိန်းကလေး ငိုသည်။
အဲ့ဒီနေ့က ဖုန်းပြောပြီးကတည်းက မိန်းကလေးချစ်သူ သူ့ကို ဖုန်းပြန်မခေါ်ပေ။ မိန်းကလေးကလည်း တင်းပြီး ဖုန်းပြန်မခေါ်။ အရင်က စကားများ ရန်ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ဘာမဆိုသလောက်လေးတွေကြောင့်သာဆိုတော့ ဒီလို နိူင်ငံရေးနဲ့ ချီပြီးဖြစ်တဲ့စကား ဘယ်လောက်ထိများသင့်သလဲဆိုတာ မိန်းကလေးမသိ။ ဖုန်းကလေးကလည်း သူတို့နှစ်ယောက်အချစ်ဆိုတာ အရင်က အနောက်တိုင်းအချစ်တွေနဲ့မတူလို့ မွှန်းဆိုခဲ့ဖူးတော့ အခုတော့ ဒါ ဘယ်လိုအချစ်မျိုးလည်းဆိုတာ အဆန်းတကြယ်ဖြစ်ရပြန်သည်။
တကယ် တကယ် လူတွေဟာ တကယ်ကို နားလည်ရခက်လှပေသည်။
*
ညညဆို မဝင်တော့တဲ့ ဖုန်းခေါ်သံတွေကို လျစ်လျုရှူဖို့အတွက် မိန်းကလေးတစ်ယောက် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာတက္ကသိုလ်ကျောင်းသားကျောင်းသူများ ကိုယ်စားပြုအနေနဲ့ စစ်တပ်ဆန္ဒပြပွဲတွေကို အချိန်ပြည့်အားစိုက်လာသည်။ ဖုန်းကလေးထဲမှာ အရင်က မရှိဖူးတဲ့ တယ်လီဂရမ်တို့ စစ်ဂနယ်တို့တွေရောက်လာသည်။ အရင်ကလို မိန်းကလေးပို့တဲ့မှတ်စာတွေ ဖုန်းကလေး ကြားဝင်ဖတ်ကြည့်လို့မရတော့။ ဒီလောက် ရင်းနှီးခဲ့တဲ့ဖုန်းကလေးမှာတောင် မိန်းကလေးက လျှို့ဝှက်စရာတွေ ရှိနေပြီလား။ ဖုန်းကလေး အံအားသင့်ရသည်။
ဒါပေမဲ့ တစ်ခါတစ်လေ လူချင်းပြောကြတဲ့ စကားတွေကနေတဆင့် မိန်းကလေး ဘာတွေလုပ်နေလဲ ဖုန်းကလေး ရိပ်ပါးစောင်းချည် ကြားရသည်။
ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားသမဂ္ဂနဲ့ ချိတ်ဆက်ဖြစ်ပြီး ဆန္ဒပြပွဲအပြင် ရေရှည်တိုက်ရမဲ့ နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွက် သတင်းစာစောင်ဖျံ့တာ လိုအပ်နေတဲ့သူတွေ ဆေးကုပေးတာ စတဲ့ တခြားကိစ္စတွေပါ မိန်းကလေးက ပိုလုပ်ဖြစ်လာသည်။ သူ့ချစ်သူအကြောင်းသိတဲ့ သူငယ်ချင်းတွေက မေးလာတဲ့အခါ မိန်းကလေး အံကြိတ်ပြီး တင်းတင်းဖြေသည်။
“စစ်တပ်ကို အားပေးအားမြှောက်လုပ်တဲ့လူတွေတင် မကဘူး မတင်မကျဆက်ဆံတဲ့လူတွေနဲ့ပါ အပေါင်းအသင်း မလုပ်နိူင်ဘူးလေ ခုလို စောစောစီးစီး အကြောင်းသိရတော့ ပိုတောင် ကံကောင်းသွားသေးတာ သူ့ပုံတွေနဲ့ သူ့အကြောင်းသာ social shaming ထဲ ပါမလာပါစေနဲ့ ဆုတောင်းပါတယ်”“အေး ငါတို့ ဂရုထဲ တင်လိုက်ရမလား ဟား ဟား ဟား”
အတည်တကျ ၃ နှစ်လောက် တွဲလာခဲ့တဲ့ ချစ်သူကို အခုလို ဘာကြောင့် လှောင်ပြောင်ရယ်မောတာလဲ ဖုန်းကလေး နားမလည်။ ဖုန်းကလေးလို့ စက်ပစ္စည်းတစ်ခုတောင်မှ သူ့ပိုင်ရှင် မိန်းကလေးအပေါ် သံယောဇဥ်တွယ်တတ်သေးတာပဲ။ မိန်းကလေးတို့ အချစ်ကို အားကျခဲ့ရတဲ့ ဖုန်းကလေး မှားပြီလား။
*
တစ်ညနေ မိန်းကလေးတစ်ယောက် နိူင်ငံတကာ အမျိုးသမီးများနေ့ အထိမ်းအမှတ် ထမီအလံထူချီတက်ပွဲအတွက် ထမီစတွေကို ဝါးလုံးမှာ ချည် ပြင်ဆင်နေချိန် ဖုန်းဝင်လာသည်။ မိန်းကလေးချစ်သူရဲ့ မြန်မာပြည် ဖုန်းနံပါတ်။ သူ မြန်မာပြည်ထဲ ပြန်ရောက်နေပြီ ဖြစ်မှာပေါ့။ အရင်လို ချစ်သူတွေ ချစ်စကားဆိုတာ နားထောင်ရတော့မယ်ဆိုပြီး ဖုန်းကလေးက ကြားထဲက မြူးသွားသည်။ အရင် ရန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပြန်ခေါ်ရင် မိန်းကလေးနဲ့ သူ့ချစ်သူ ချစ်စကားဆိုတာ နားထောင်ရတာ ဖုန်းကလေး ကြိုက်သည်။ နှစ်ယောက်သား ရှက်သလိုလိုနဲ့ တစ်ယောက်ကို တစ်ယောက်အလျှော့ပေးကြတဲ့ ခံစားချက် လေထဲ လှိုင်းစီးသလိုနေမှာပဲ။
တတီတီ မြည်နေတဲ့ ringtone မရပ်မချင်း မိန်းကလေးက ဖုန်းကလေးရဲ့ ဖန်သားပြင်ကိုသာ စောင့်ကြည့်နေသည်။ ဘာလို့ ဖုန်း ချက်ချင်း မကိုင်တာလဲ မိန်းကလေးရေ။
ဖုန်းမြည်သံ ရပ်သွားသည်။ ခဏနေတော့ အသံမှတ်စာဝင်လာသည်။ မိန်းကလေး ချက်ချင်း ဖွင့်နားထောင်လိုက်သည်။
“ကိုကိုတို့ နှစ်ယောက်ရဲ့ အချစ်ရေးကို လေးစားတယ် တန်ဖိုးထားတယ်ဆိုရင် ကိုကို့ကို အကြောင်းပြန်ပါ ဘာတွေပဲ ဖြစ်ခဲ့ ဖြစ်ခဲ့ လုပ်ခဲ့ လုပ်ခဲ့ ကိုကို တာဝန်ယူနိူင်ပါတယ် ခွင့်လွှတ်ပါတယ်”
အို ချစ်သူက တောင်းပန်နေပြီပဲ။ မိန်းကလေးရေ ဖုန်းပြန်ခေါ်လိုက်မှာလားဟင်။ မိန်းကလေးဆီက ဘာသံမှ ထွက်မလာ။ အသံမှတ်စာကို ပြန်ဖတ်မလား သိမ်းမလား မေးနေတဲ့အထိ မိန်းကလေးက ဖုန်းကလေးကိုကိုင်ထားဆဲ။ မိန်းကလေး ပါးပြင်နားကပ်နေတဲ့ ဖုန်းကလေးကို မျက်ရည်စတွေ လာစိုလေသည်။ မိန်းကလေး ဘာလို့ ငိုနေရတာလဲ။ သူ့ချစ်သူက ပြန်ခေါ်နေပြီပဲလေ။
မိန်းကလေး ဖုန်းကလေးကို မျက်နှာကခွာပြီး သူ့ချစ်သူ ဖုန်းနံပါတ်ကို ညာဘက်အပေါ်နားက settings ကနေတဆင့် block ဆိုတာကို ရွေးလိုက်သည်။ နေပါဦး မိန်းကလေးရေ။ block ဆိုတာ ဒီဖုန်းနံပါတ်နဲ့ အဆက်အသွယ်လုံးဝ လုပ်လို့ မရတော့ဘူးဆိုတာ မသိဘူးလား။ ဘာလို့ မိန်းကလေးချစ်သူ ဖုန်းနံပါတ်ကို block လုပ်ရတာလဲ။ ဒီလို block လုပ်တော့ ဖုန်းကလေးက ဘယ်လို အောင်သွယ်လုပ်ပေးလို့ ရတော့မှာလဲ။ မေးခွန်းတွေနဲ့ တွေဝေနေဆဲမှာ မိန်းကလေးက သူ့ချစ်သူနဲ့ အရင်ကပြောခဲ့တဲ့ စကားတွေ အသံဖိုင်တွေ ရုပ်ဖိုင်တွေ ပို့ခဲ့တဲ့ မှတ်စာတွေအကုန်လုံးကို တစ်ခုပြီးတစ်ခု ဖျက်ပစ်လိုက်သည်။
ပြီးတော့ ဖုန်းကလေးမှာ ပေကျံနေတဲ့ မျက်ရည်စတွေ သုတ်ပေးပြီး ကုတင်ပေါ် ပစ်တင်လိုက်ကာ မိန်းကလေးက ထမီစတွေ ဝါးလုံးမှာ ဆက်ချည်နေလေသည်။
ဖုန်းကလေးကတော့ သူ့ပိုင်ရှင်မိန်းကလေးရဲ့ အချစ်ကို နားမလည်တော့။ လူတွေရဲ့ အချစ်ကို ဖုန်းကလေးက နားလည်လွန်းလှပြီထင်နေတာ အမှားကြီး မှားပြန်သည်။ နောက်တစ်ခါ ဖုန်းကလေး software update မလုပ်ခင် မိန်းကလေးဖျက်လိုက်တဲ့ သူ့ချစ်သူနဲ့ ပတ်သက်တဲ့မှတ်စာတွေ ပုံတွေတော့ ဖုန်းကလေးရဲ့ အတွင်း မမ်မိုရီထဲမှာ ကျန်ဦးမည်။ ဒီ မမ်မိုရီတွေ ပျောက်မသွားခင် နောက်တစ်ခေါက် သူ့မိတ်ဆွေတွေနဲ့ အယ်လ်ဂိုရင်သမ်တွေမှာဆုံရင် ပြန်ပြောပြရဦးမည်။
လူသားတွေရဲ့အချစ်ကို ဖုန်းကလေးတော့ မည်သို့မည်ပုံ နားလည်ရမယ်မှန်း လုံးဝမသိတော့ပါဘူးဆိုတာ။
**********
Memory
Translated by Nicole Tu-Maung
These days it often rains unexpectedly.
No matter, Phone stays dry. His owner, Meinkalay, keeps him wrapped up in a little plastic case. From time to time when he peeks out from her pocket, Phone does get a little bit wet. But it’s ok. Meinkalay always takes good care of him. She even changes his case every once in a while. Phone knows how his owner adores him so dearly by the way that she embellishes his case with colorful stickers of every hue. After all, he is an essential part of a young woman's life.
“Ko Ko, are you awake yet? Let me know when you’re up, OK?”
Every morning when she wakes up, Phone is right within Meinkalay’s reach and ready for her to send a message to Chitthu. She never fails to contact him.
“I’m up. But I have to go to training soon so I won’t be able to talk to you until I’m all done with my duties today.”
Chitthu replies to Meinkalay diligently. It was after one year of their relationship that he left the country to train with the military in Russia. Phone still remembers how Meinkalay whimpered and wept after Chitthu left. It was then that Phone became essential to their relationship. Two years have passed since Chitthu left the country. Phone once heard him say that he will finish his training within the next year and return to her.
Phone knows that due to the time difference and the training courses, Chitthu is not available in the mornings. But in the evenings at around 8 or 9 pm in Yangon, Meinkalay and Chitthu talk until Phone becomes scorching hot. Sometimes they talk on the computer, abandoning Phone on the bed. Times like that are boring for Phone. He just lays there dwelling on his unimportance.
One time, when Meinkalay was angry with Chitthu, poor little Phone got caught in the middle. He could barely get any rest. Chitthu called incessantly and Meinkalay refused to answer. Although, she did occasionally check her phone to look at the missed calls and unread messages. Human love is a messy, complicated, beautiful thing.
Phone knows that it won’t be long until the two lovers make amends--all thanks to him. So he keeps his screen alight and ready for his owner to use.
*
Even though Meinkalay and Chitthu got together during their university days, they did not meet on campus.
When Meinkalay finished high school, her grades were high enough for her to qualify for the medical field. So, she went on to attend the University of Medical Technology in the outskirts of Yangon. The students there were mostly women. People consider women to be natural caregivers, and assume them to be well suited for nursing, taking X-rays, and processing blood and urine samples. It seemed as if women and men were as divided as the Androids and Apples of his own kind. Phone wondered why, if men and women really are so different from one another, that they are equally eager to attend the kinds of universities for becoming full medical doctors.
Life as a human being is nothing like Phone’s existence. Being a phone is simple. In the beginning, people mainly purchased phones for quick and convenient communication. Many also bought phones to play games or to take photos with the finest available cameras. Only later did phones become so attached to their owners. Over time, phones even learned to understand and feel their owners' desires. But, Phone doesn’t really know what his owner, Meinkalay, wants in her life. In so far as he remembers, it seemed as if Meinkalay went to school as a matter of default. She accepted that getting a degree is a logical step, and went through the motions of attending university. Even though Phone spends every day in the palm of his owner Meinkalay's hand, he can’t tell what is in her mind.
No matter the reason a phone is purchased, Phone knows that the main purpose of his kind is to create connections. It is nearly impossible to anticipate what type of person, or what types of matters, a phone will spend its life with. Their existence is a beautiful chaos.
Because the University of Medical Technology had a reputation for being well attended by women, the men from the military academy often visited with attempts to impress the student body. The military academy was the complete opposite of Meinkalay’s university - only men were admitted. Even though the two campuses were far from one another, there were plenty of matchmakers between the two. Meinkalay and Chitthu were first acquainted through the work of a mutual friend. But the matchmaker was only important to the very beginning of their story. Once Chitthu got a hold of Meinkalay’s number, Phone was the one who facilitated all of their conversations. To be honest, Phone was the real matchmaker.
*
Chitthu was Meinkalay’s first love and naturally, she was completely infatuated with him.
Chitthu was a student in the military academy. But he wasn’t in the ranks of just any ordinary Major. He was a highly honorable young man and had the potential to become a General. Given his impressive stature, Meinkalay believed that her parents would approve of their love. Meinkalay’s mother may have had a suspicion that her daughter was in a relationship. But likely because of his rank, she did not try to interfere. After all, she was a young woman. While attending school she prioritized her love life over all other matters.
Meinkalay and Chitthu used to skip class and go to the park, exchanging tender kisses on the banks of Kandawgyi Lake. In the evenings, they would go to a restaurant in the middle of Chinatown. Secluded by the closed curtains, the two would eat sushi in the dim, air conditioned room.
“I love you so much, Ko Ko.”
“And I love you so much.”
On nights that it poured in Myaynigone, they would take shelter under a food stall. While enjoying Rakhine noodle soup, the two young lovers would whisper sweet nothings into each other's ears. Under their umbrella, where nobody could see, they kissed in the rain. Phone would blush as he looked at the couple. Once in a while, the couple would ask Phone to take pictures of them kissing one another. The relics of their love were safe in Phone’s memory.
“Ko Ko, after you graduate, we’ll tell my parents about our relationship and then we will get married!”
Phone admired their love. It was lasting, unlike the hook-up and break-up culture he knew about in the West from where he was imported. He took pride in boasting to his friends about their relationship.
Phone and his friends, all manufactured in the same batch, communicated through their algorithm about how rare it is to see life-long, monogamous couples in the West. The other phones’ owners didn’t even really care about them. When one phone breaks, they would easily switch to another one.
On the other hand, Phone's owner Meinkalay, and Chitthu already made plans for their love to be everlasting:
When Chitthu finishes school, he will go to Russia to train for three years. Meanwhile, Meinkalay will work hard, save money, and patiently wait for Chitthu to return. Once Chitthu completes his training, his position as a military officer will be secured. They will have everything they need to start their new life as a married couple.
However, their plans did not account for the military coup.
*
That day was etched into Phone's memory.
Before Meinkalay woke, Phone was already buzzing uncontrollably with messages. Some of her friends who were more engaged in politics knew about the coup before sunrise. They sent her links to the news over Facebook.
After Meinkalay woke up she couldn’t even send her daily message to Chitthu right away. She read through all of the messages on her phone as they arrived continuously. Paralyzed, she did not know what to do.
“Ko Ko. Did you hear the news about Myanmar?”
“Yes, I saw it on Facebook.”
“Ko Ko. What’s going to happen next? Isn’t this terrible!?”
“Don’t worry too much. Everything will be fine.”
As Meinkalay ate her breakfast, she and Chitthu sent messages back and forth. Meanwhile, her mother ranted about how she could not stand for the country to return to the military rule that she had endured in her own youth.
On that day, Phone was drained again and again.
*
Phone’s latest responsibility is storing photos. Meinkalay took plenty of photos in the past - photos of her going out, eating, and doing all sorts of things with her friends. Now, Phone’s memory has been filled with photos of the people’s protests in Yangon. The students from Meinkalay’s school joined the Civil Disobedience Movement. In protest against the military, they went on strike and refused to go to school.
Because the protests were especially massive in Hledan, Meinkalay went along with a group of her friends. She had previously only paid attention to political jokes on Facebook, and supported everything “A May Suu” said and did. Now, Meinkalay was beginning to understand just a fraction of Myanmar’s politics. Through the photos on Phone's screen, Meinkalay could see the military’s brutality with absolute clarity. Her gaze was fixed on the images of unrestrained violence, especially in the rural borderlands. Phone saw tears welling in Meinkalay’s eyes as she stared furiously at these photos.
Phone, who once thought his owner to be fainthearted and fragile, was surprised to see her overcome with such anger. Humans are not like phones. They can change. They can become changed.
The more that Meinkalay read the news and looked at these types of photos, the more that Phone gave her suggestions to view similar content. Meinkalay began to read and understand the ways that her own Bamar community enacted such oppression on the Rohingya. She read about Bamar ideologies, gender discrimination, and Buddhist nationalism.
As much as she chanted “Strength be with A May Suu” during the early days of the protests, she learned to sing a different tune.
“Power to the people!”
“Are we united?!”
“We are united! We are united!”
From the palm of Meinkalay’s hand, Phone observed his owner changing day by day. But to Chitthu, her transformation was sudden.
“Why didn’t you answer my phone call the other day?”
“Sorry Ko Ko. I was meeting with some of my school friends to make plans for the upcoming protests. I didn’t even get a chance to look at my phone.”
It’s true. Meinkalay had a lot of work to do. She did not even glance at the usual content she used to spend hours scrolling through for enjoyment.
“Look at you going out late at night, after sundown. You don’t even make time to talk to your Ko Ko.”
“It’s not that I don’t want to talk to you. You know how it is here with the political situation - there is no peace. We, the young people, are the only ones who can save our own future. Ko Ko, I wish you were here so that we could fight together.”
“Hold on. Is my girl becoming a little politician?”
The impassioned words she was about to speak were severed by Chitthu’s derisive questioning. Meinkalay, who is not used to talking back, was at a sudden loss for words.
“Have you forgotten that I owe my job to the military? The only reason I’m able to study overseas is because of their support. And now because of everything that is happening I might have to come back to Myanmar sooner than I had thought. The senior military officials need me to come and use the kinds of training that I’ve been receiving to respond to all of this civil unrest along the borders.
Besides, there is a silver lining. Once I come back, we can make plans for our wedding...together. I’ve been wanting to tell you this so that you won’t worry anymore about our marriage. My salary will be more than enough for the two of us to be comfortable. We’ll be living in excess!
And in my opinion, I think it’s about time for you to stop striking and go back to school. I mean, the wife of a General should have at least one degree. Eventually you can stop working and just live off of my salary. At this point, you have protested enough. I didn’t try to stop you in the beginning because I did not want you to be too upset. I let you protest. But now, I am putting my foot down.”
“Oh, do I need your permission, Ko Ko? Under all of this oppression, only you could imagine a silver lining. I thought that as a young person yourself, you would understand. But apparently you’re so beholden with the military, I can’t discuss my plans with you. I have nothing else to say to you.” With her heart beating wildly in her chest, Meinkalay poured her thoughts into Phone without inhibition. Before Chitthu could say another word, she hung up. Then, she cried.
Chitthu hasn’t called since the end of that conversation.
And neither Meinkalay to Chitthu.
Their previous quarrels had always been over inconsequential matters. Meinkalay didn’t know that an argument arising out of politics could be so intense.
Phone had once praised Meinkalay and Chitthu’s love for being so distinguished from that of Western counties. He couldn't make sense of the familiar relationship that now seemed so strange.
Humans really are difficult to understand.
*
To occupy the silence that Chitthu’s nightly phone calls had once filled, Meinkalay put all of her energy into organizing protests. She took it upon herself to be a student leader from the University of Medical Technology.
Phone became crowded with apps he had never had before, like Telegram and Signal. Phone was no longer able to access and read the messages that Meinkalay was sending. Phone and Meinkalay were such close companions. He was alarmed that she would have any secrets to keep from him.
Phone was able to get a sense of what Meinkalay was up to from listening in on her voice calls.
After connecting with the Yangon University Student Union, she started to do more than simply attend protests. Meinkalay helped publish a newspaper about the Spring Revolution and gave medical assistance to wounded protesters. Whenever someone asked about Chitthu, she clenched her teeth and answered firmly.
“It’s not only that I don’t associate with him because he supports the military. I also can’t stand to associate with anyone taking a ‘neutral’ stance. I’m just lucky that I found out about his ways early on. All I can hope for him is that his picture doesn’t end up in a social shaming campaign.”“Oh, should we post his pictures and shame him then?” her friend asked sarcastically.
After a strong and steady relationship of three years, Phone could not understand why Meinkalay spoke about her lover in such a degrading manner. Even a little machine like Phone has a bond with his owner. He had so much admiration for her relationship with Chitthu. Has Phone been wrong all along?
*
One evening, Meinkalay was preparing for the “Htamein protests'' that would take place on International Women’s Day. While she was in the process of tying one of her htamein to a bamboo rod, her phone rang. Chitthu’s Myanmar phone number flashed across the screen. He must be back in the country. Phone lit up with excitement, anticipating to hear a loving conversation between the couple once more. Phone enjoyed hearing Meinkalay and Chitthu make amends after an argument. The two wounded lovers would self-consciously ease their disposition for the sake of the other, as if riding the waves into calmer waters.
But, Meinkalay just stared at Phone’s screen as the ringtone continued beeping. “Why won’t you answer?” Phone thought.
The ringing finally stopped. Shortly after, there was a new voice message. Meinkalay immediately opened it and listened.
“If you still value our relationship in the slightest, I am willing to forgive for all of your wrong doing. I forgive you."
Look, he is giving into you. Meinkalay, please just call him back.
Meinkalay didn’t make a sound. She clenched Phone in her hand. Phone wondered if she would listen to the message for a second time or keep it saved for later. Phone became wet with tears as Meinkalay pressed him closely against her ear.
Why should Meinkalay be crying? Chitthu has already called her back.
Meinkalay removed Phone from her ear. She opened Chitthu’s contact information, clicked “Settings,” and selected “Block Number.”
Wait a minute. Don't you know that “Block Number” means that he won’t be able to contact your phone at all!? Why would you block Chitthu’s phone number? If you block his number, how am I supposed to fix your relationship?
As Phone dwelled on these questions, Meinkalay went through all the voicemails, text messages, and photos she had with Chitthu- deleting them one by one. She wiped the tears off of Phone, tossed him onto her bed, and continued tying the htamein to the bamboo rod.
Phone could no longer understand his owner’s love. Phone thought that he knew everything about human love. It turned out he was all wrong. The messages and photos of Meinkalay and Chitthu’s relationship would remain in Phone's inner memory, at least until his next software update. Before it was too late, Phone would tell his friends through the algorithm about it one more time.
To little Phone, human love was only a distant memory - a mysterious, messy, and marvelous thing.
**********
Translator's Notes
1. Meinkalay is a Burmese work for “young woman.”
2. Ko Ko is a term of endearment, commonly used to refer to an older man with whom one is in a romantic relationship.
3. Chitthu is a Burmese word meaning “lover” and is often used to refer to one’s romantic partner.
4. Kandawgyi Lake, located just north of downtown Yangon, Myanmar, is a popular location for walking and recreation. Commonly featured in movies, television shows, and music videos, the reservoir is an iconic romantic landmark.
5. Myaynigone is a township in Yangon, Myanmar. Frequented by young people, its commercial district is known for its plethora of restaurants, bars, and food stalls.
6. “A May Suu,” literally meaning Mother Suu, is a term used to refer to Aung San Suu Kyi by her followers. Aung San Suu Kyi is a Burmese politician from the National League for Democracy party and served as State Counsellor of Myanmar from 2016 until the military coup in 2021.
7. The “Htamein Protests'' were a series of anti-military protests that took place in Myanmar beginning in February 2021. A Htamein is a traditional skirt commonly worn by women in Myanmar. Long standing misogynistic beliefs dictate that if a man is to walk beneath a woman's clothing, such as a htamein, his masculinity will be damaged. During the Htamein Protests, htameins were strung across city streets to slow the troops' trajectory. Flown as flags, htamein are also held as a symbol of women’s liberation.
About the Author & Translator
မခြင်္သေ့ (Ma Chinthe) is a pen name of a first-generation Burmese American author who was born and raised in Yangon, Myanmar and currently resides in the traditional, ancestral, and historical meeting point of the Apache, Comanche, Sioux, Cherokee, Iroquois peoples.
Nicole Tu-Maung is an artist, researcher, and educator specializing in intersections of culture and the environment currently based in New York, United States.